ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΟΚΤΟΝΟΙ

Η φετινή επέτειος της Αρμενικής Γενοκτονίας (και η επερχόμενη της Ποντιακής) θα ήταν, υπό άλλες συνθήκες, μια ακόμα υπόμνηση των φρικαλεοτήτων των αρχών του 20^ου αιώνα, η οποία θα ξεχνιόταν στο μπαούλο με τις υποχρεώσεις μέχρι την επόμενη φορά. Φέτος όμως συμπίπτει με γεγονότα που επιβεβαιώνουν και συνεχίζουν τη γενοκτόνο πολιτική, τα οποία ο κόσμος παρακολουθεί αδιάφορος.

Το Αζερμπαϊτζάν, εδώ και κάποιους μήνες, έχει αποκλείσει το μοναδικό δίαυλο επικοινωνίας του Αρτσάχ με την Αρμενία, το δίαυλο του Μπερτζόρ (Λατσίν στα Αζερικά). Η περιοχή δεν έχει επικοινωνία με τον υπόλοιπο κόσμο, αφού περιβάλλεται από το Αζερμπαιτζάν εκτός από το συγκεκριμένο διάδρομο που της επιτρέπει την πρόσβαση στην Αρμενία. Ο αποκλεισμός του Αρτσάχ αποσκοπεί στην εξαφάνιση των Αρμενίων από μιαν ακόμα ιστορική κοιτίδα τους. Επιτρέπεται να βγει κάποιος, αλλά δεν μπορεί να επιστρέψει. Συγχρόνως, ο Αλίεφ δηλώνει, κλιμακώνοντας την ένταση, ότι οι κάτοικοι του Αρτσάχ θα πρέπει να αποδεχτούν την Αζερική κυριαρχία ή να φύγουν.

Η Γενοκτονία του 1915 εδώ πλησιάζει στην ολοκλήρωσή της. Οι Αρμένιοι, απομονωμένοι γεωπολιτικά στον Καύκασο, περιτριγυρισμένοι από εχθρούς, νιώθουν την άσκηση βίας που τους ασκεί το Αζερμπαϊτζάν. Στόχος του τελευταίου, συνεπικουρούμενου από την Τουρκία, είναι να εξαφανίσει το αρμενικό κράτος, και το Αρτσάχ είναι η πρώτη φάση του δράματος.

Ο υπόλοιπος κόσμος πράττει ό,τι και το 1915: Παρακολουθεί αδιάφορος, ψελλίζοντας ενίοτε κάποια λόγια συμπάθειας στον Αρμενικό λαό. Αλλά μέχρι εκεί. Κι όμως, θα περίμενε κανείς άλλη αντιμετώπιση από κράτη που έχουν υπογράψει τη διεθνή συνθήκη για τη Γενοκτονία.

Η Ρωσία, έχει συνάψει σύμβαση στρατιωτικής υποστήριξης με την Αρμενία· δεν επενέβη στον πόλεμο του 2020 στο Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ), επειδή δεν αποτελεί Αρμενική επικράτεια. Όμως δεν έχει αντιδράσει ούτε σε επιθέσεις των Αζέρων στο Αρμενικό έδαφος. Ο Ρώσος διανοούμενος Αλεξάντερ Ντούγκιν, ο θεωρητικός της Ευρασιατικής πολιτικής της Ρωσίας, θεωρεί το Αζερμπαιτζάν πολύτιμο για την πολιτική αυτή και έτσι δικαιολογεί τη βαθμιαία εγκατάλειψη της Αρμενίας από τη Ρωσία. Σχέδιο του Ρώσου υπουργού εξωτερικών Λαβρόφ ήταν και η κατάληξη του πολέμου του 2020, με τον οποίο η Αρμενία παρέδωσε 5 επαρχίες που είχε καταλάβει το 1992 στο Αζερμπαιτζάν, και οι οποίες θα αποτελούσαν διαπραγματευτικό χαρτί στις συζητήσεις για το μέλλον του Αρτσάχ.

Η Δύση βρίσκεται αρκετά μακριά, έτσι ώστε να καθίσταται δύσκολη η βοήθεια στην Αρμενία, αν το ήθελε. Όμως, η στάση της εδώ καθορίζεται από την ανάγκη που έχει για το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν και την οδηγεί σε μιαν αιδήμονα ουδετερότητα που καταλήγει σε απραξία απέναντι στη γενοκτονία που συντελείται, αργά και μεθοδικά. Αδυνατεί να αντιληφθεί ότι η επιθετικότητα του Αζερμπαιτζάν απέναντι στην Αρμενία, πέρα από τη γενοκτόνα πρόθεσή της, συνιστά και επιβολή του Ευρασιατικού δεσποτισμού στη γεωπολιτική συγκυρία που διανύομε. Ήδη, το Αζερμπαιτζάν, με το δικτάτορα Αλίεφ, συμμετέχει στον οργανισμό συνεργασίας της Σαγκάης, μαζί με άλλες απολυταρχίες της περιοχής.

Γενοκτονία έχομε με πολλούς τρόπους. Ένας από αυτούς, με βάση τη διεθνή σύμβαση για τη γενοκτονία, είναι «η εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής». Αυτό συντελείται τώρα στο Αρτσάχ. Ο αποκλεισμός των 120.000 Αρμενίων που ζουν εκεί, αποσκοπεί στο να καταστήσει τη διαβίωσή τους αφόρητη και να τους οδηγήσει στην εγκατάλειψη των εστιών τους. Αυτό που ξεκίνησαν οι Τούρκοι το 1915 συνεχίζουν σήμερα οι ομόφυλοί τους Αζέροι.

Ο αρμενικός λαός, θύμα της γεωγραφικής του θέσης, περικυκλωμένος από εχθρικούς πληθυσμούς που έχουν καταλάβει τα περισσότερα εδάφη του, είναι αντιμέτωπος με την εξαφάνισή του. Κι εμείς σιωπούμε, αν και σα θέμα αρχής θα έπρεπε να έχουμε σταθεί δίπλα στο Αρτσάχ· αλλά και σα θέμα γεωπολιτικής, θα έπρεπε να σκεφτούμε ότι αυτά που συνέβησαν τότε στους Αρμένιους ήταν το προανάκρουσμα για τη γενοκτονία και του Μικρασιατικού/Ποντιακού Ελληνισμού. Κι ότι αυτά που σήμερα γίνονται στο Αρτσάχ, είναι μια προειδοποίηση ότι εμείς είμαστε οι επόμενοι, απειλούμενοι από τον ίδιο εχθρό που λειτουργεί μέσα από άλλο κράτος και που επανακάμπτει στη περιοχή απαιτώντας την υποταγή μας.

ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΝΑΙ, ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ ΟΧΙ

Ο πρόσφατος ισχυρότατος σεισμός στη Συρία και σε κουρδικές και αραβικές περιοχές της Τουρκίας, έδωσε την αφορμή να αναδειχτεί και πάλι το αίσθημα αλληλεγγύης του λαού μας απέναντι στους δοκιμαζόμενους σεισμόπληκτους. Οι εικόνες από τις προσπάθειες της ΕΜΑΚ και η αναγνώριση των προσπαθειών της από τους λαούς της Τουρκίας, αλλά και από κυβερνητικά στελέχη της γείτονος, έδειξαν έναν άλλο δρόμο που θα μπορούσε να έχει ακολουθηθεί ανάμεσα στα δύο κράτη.
Να σημειωθεί ότι, ανάμεσα στις ξένες αποστολές που έσπευσαν προς βοήθεια, πέραν της Ελληνικής υπήρξε και Αρμενική, σε μια κίνηση ουσίας και υψηλού συμβολισμού.
Οι δοκιμαζόμενες περιοχές κατοικούνται κυρίως από Κούρδους και Άραβες, ενώ το Χατάυ, δηλαδή η Αλεξανδρέττα, η κυρίως πληγείσα περιοχή, έχει μιαν ενδιαφέρουσα πρόσφατη ιστορία: Αποτελεί την έδρα του Πατριαρχείου της Αντιόχειας, προσαρτήθηκε δε από την Τουρκία τη δεκαετία του 1930, μετά από εφαρμογή σχεδίου εποικισμού και αλλοίωσης της σύνθεσης του κυρίως αραβικού πληθυσμού, συνήθη τακτική τουρκική. Το πατριαρχείο της Αντιόχειας κατέφυγε στη Δαμασκό.
Μέσα από τα ισχυρά αισθήματα αλληλεγγύης και τις φωνές ευγνωμοσύνης που ακούγονται, κυρίως από τον πληθυσμό της Τουρκίας, άρχισαν πάλι κι εδώ να δημιουργούνται ελπίδες για την εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών. Πρόκειται για τις αυταπάτες που καλλιεργεί ένα μέρος της ελληνικής κατευναστικής διανόησης, οι οποίες οφείλονται σε άγνοια της τουρκικής πραγματικότητας και προβάλλουν τις επιθυμίες για καλή γειτονία ως γεγονός.
Όμως, μια στοιχειώδης μελέτη της Τουρκικής στρατηγικής θα έπρεπε να έχει κάνει σαφή τον αναθεωρητικό, ιμπεριαλιστικό και ισλαμοφασιστικό της χαρακτήρα και τη γενοκτόνα φύση της. Αυτή η συνειδητοποίηση θα απέβαινε κομβική, αφού θα επέτρεπε τη διαμόρφωση μιας αποτρεπτικής στρατηγικής, που θα στόχευε στη ματαίωση των στόχων της Τουρκίας, ενώ θα ενίσχυε στο εσωτερικό της δυνάμεις που παλεύουν για τη δημοκρατία, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, την ελεύθερη έκφραση. Μια δημοκρατική διέξοδος είναι και η μόνη που μπορεί να ακυρώσει την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας και να τη διαμορφώσει σε ένα κράτος όπου ο τουρκισμός δε θα καταπιέζει τον πληθυσμό και θα εγκαταλείψει την επιθετικότητα απέναντι στους γειτονικούς λαούς.
Έχοντας αυτά τα αυτονόητα στο νου μας, βεβαίως και θα προστρέχουμε σε κάθε ανάγκη που παρουσιάζεται, βεβαίως και θα καλλιεργούμε τη φιλία και την αλληλεγγύη. Με ταυτόχρονη επαγρύπνηση, σχέδιο και μακρόπνοη εξωτερική πολιτική. Κι αν την αλληλεγγύη την έχομε, η επεξεργασμένη πολιτική παραμένει ζητούμενο…

ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ

Κάθε Μάιο τιμούμε τη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Στις 19 Μαΐου του 1915, ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Αμισό, κι η ίδια αυτή μέρα είναι η εθνική γιορτή των Τούρκων. Μιλώντας για τις φρικαλεότητες (λέξη που ωχριά μπροστά στην πραγματικότητα) αυτής της περιόδου, πρέπει να συνειδητοποιούμε κάποια πράγματα, τόσο από πλευράς των θυμάτων όσο και από πλευράς των Τούρκων.

Η Γενοκτονία είναι μία, όχι περισσότερες αναλόγως το ποιος πληθυσμός κάθε φορά ήταν στο στόχαστρο. Πρόκειται για μία πολιτική που αφορούσε τους χριστιανικούς λαούς της Ανατολής. Δεν είναι ξεχωριστή η Γενοκτονία των Ποντίων από αυτήν των Αρμενίων, των Ασσυρίων, των Ελληνικών πληθυσμών της υπόλοιπης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι επειδή είναι μία η Γενοκτονία, η διεκδίκηση της δικαίωσης των θυμάτων οφείλει να είναι ενιαία, ο κατακερματισμός των προσπαθειών δε βοηθάει ένα τόσο σοβαρό θέμα.

Η Γενοκτονία δεν είναι δημιούργημα κάποιων θερμοκέφαλων που προέβησαν σε ακρότητες κατά τη διάρκεια συγκρούσεων. Εκπορεύεται από το ίδιο το Τουρκικό κράτος, αποτελεί θεσμική λειτουργία του, αποφασίστηκε δε το 1911 στο συνέδριο των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη. Αυτό επισφράγισε μιαν ήδη καθιερωμένη Τουρκική πολιτική. Διαχρονικά οι Τούρκοι χρησιμοποιούν τη Γενοκτονία, και την εφαρμόζουν όπου μπορούν. Συστηματικοί διωγμοί στον Πόντο γίνονταν ήδη από το τέλος του 19^ου αιώνα, ως αντίδραση στις κρητικές εξεγέρσεις για την Ένωση. Τη Γενοκτονία εφαρμόζουν και σήμερα οι Τούρκοι, στο Κουρδιστάν, στη Συρία, στο Ιράκ.

Γενοκτονία δεν είναι μόνο η φυσική εξόντωση των μελών μιας εθνότητας· είναι και η πρόκληση βλάβης, σωματικής ή διανοητικής, η υποβολή τους σε εξοντωτικές συνθήκες διαβίωσης, η παρεμπόδιση των γεννήσεων, η μεταφορά παιδιών της συγκεκριμένης εθνότητας σε άλλη. Όλες αυτές τις πράξεις, διατυπωμένες στη Διεθνή Σύμβαση για τη Γενοκτονία, τις έχουν μετέλθει οι Τούρκοι προκειμένου να ξεριζώσουν τους λαούς της Ανατολής από τις προαιώνιες εστίες τους.

Και, μιλώντας για τη Διεθνή Σύμβαση για τη Γενοκτονία, πρέπει να πούμε ότι δε μπορέσαμε να την επιβάλομε εμείς, τα θύματα, της πρώτης γενοκτονίας του 20^ου αιώνα· έπρεπε να έρθει η Γενοκτονία των Εβραίων από τους Γερμανούς για να κινητοποιηθεί η διεθνής κοινότητα και να την καθιερώσει, δίνοντάς και σε μας, ένα εργαλείο νομικό για τη διεκδίκηση της δικαίωσής μας.

Όταν μιλούμε για δικαίωση, δε μπορούμε να περιοριζόμαστε στην αναγνώριση της Γενοκτονίας. Βέβαια, αυτό είναι το ζητούμενο σήμερα, και προχωράει με γρηγορότερους ρυθμούς από το παρελθόν. Είναι όμως μακρύς ο δρόμος μέχρι και η Τουρκία να αναγκαστεί να την αναγνωρίσει, και σε κάθε περίπτωση θα είναι το πρώτο βήμα μιας μεγάλης πορείας, βήμα που για πολλά χρόνια θα παραμένει μετέωρο. Οφείλομε να κινητοποιηθούμε σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Η πέμπτη φάλαγγα είναι παρούσα. Μέσα στην Ελλάδα (ευτυχώς όχι στην Αρμενία ή στους Ασσυριακούς πληθυσμούς), υπάρχουν αρνητές της γενοκτονίας, καθηγητές, πολιτικοί, κόμματα που έχουν υποταχθεί στην Τουρκική άποψη και αναχαράσουν τις θέσεις της. Κι αυτό τη στιγμή που η Διεθνής Ένωση των Ακαδημαϊκών για τη Γενοκτονία, με απόφασή της που λήφθηκε με συντριπτική πλειοψηφία, παραδέχτηκε τα γεγονότα της περιόδου αυτής ως Γενοκτονία. Η ενημέρωση για το θέμα αρκεί για να απομονώσει τους απολογητές των Γενοκτόνων.

Εδώ θα πρέπει να αναλάβομε και τις δικές μας ευθύνες σαν πολιτεία, καθώς το Ελλαδικό κράτος επιδόθηκε σε μια πολιτική λήθης, αποσιωπώντας τη Γενοκτονία, αρνούμενο να διεκδικήσει την αναγνώρισή της και αποκλείοντάς την από το εθνικό αφήγημα. Κι αν πρόσφατα σχετικά θέσπισε δύο μέρες μνήμης των θυμάτων της, τούτο οφείλεται στην εμπνευσμένη δράση προσφύγων τρίτης γενιάς, απογόνων διασωθέντων από τη Γενοκτονία, οι οποίοι ανέσυραν το θέμα από την αφάνεια και το τεκμηρίωσαν. Σήμερα πια, μπορεί η Γενοκτονία να τεκμηριωθεί και μόνο από Τουρκικές πηγές, χάρη στη θαρραλέα προσπάθεια Τούρκων ιστορικών που αψήφισαν την κρατική τρομοκρατία της Γενοκτόνου Τουρκίας.

Η Γενοκτονία αφορά όλους μας, όχι μόνο τους ελληνικούς πληθυσμούς που την υπέστησαν. Και αφορά και τους Τούρκους, γιατί ένας λαός που δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του απέναντι στην ιστορία, ένας λαός που καταπιέζει άλλους λαούς δε μπορεί να είναι ελεύθερος. Αλλά αν αυτά είναι ψιλά γράμματα για το Τουρκικό καθεστώς, έχομε εμείς, οι λαοί που υπέστησαν τη Γενοκτονία, την ευθύνη να του επιβάλομε να ζητήσει συγνώμη και να αποκαταστήσει τις συνέπειες που δημιούργησε.

ΟΙΚΟΣ ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922

-Διακόσια πενήντα γραμμάρια παστουρμά, ένα σουτζούκι και λεχματζούν κύριε Γαβριήλ.
-Δε θέλετε καβουρμά σήμερα;
-Έχει μείνει από την προηγούμενη φορά.
Η ταμπέλα στο μαγαζί είχε αλλάξει κάμποσες φορές, ακολουθώντας τις τάσεις της εποχής εκατό χρόνια τώρα. Στην αρχή δεν υπήρχε καν, μετά ένα κομμάτι χαρτί, ξύλινη με καλλιγραφικά γράμματα, σιδερένια με πιο τετραγωνισμένα, πλαστική με φώτα νέον, και τώρα πάλι ξύλινη. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ, ΟΙΚΟΣ ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922».
Ο Γαβριήλ ήταν μεγάλος μερακλής του παστουρμά στην Πατρίδα. Όχι επαγγελματικά στην αρχή, αλλά η ικανότητά του να πετυχαίνει τη σωστή αναλογία στα υλικά και το μεράκι του σε ό,τι καταπιανόταν, του είχαν δημιουργήσει μια τέτοια φήμη, που πολλοί του ζητούσαν να τους φτιάξει· κι αυτός πάντα ανταποκρινόταν, μ’ ένα χαμόγελο και πολλή διάθεση. Ώσπου, παραγγελία στην παραγγελία, κομμάτι κομμάτι, κατέληξε να τα φτιάχνει σε καθημερινή βάση, με μια πελατεία που δεν κατάλαβε πότε μεγάλωσε, πώς κατέληξε να αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο σ’ αυτά. Ακόμα όμως δεν το θεωρούσε επάγγελμα, έκανε και τις άλλες ασχολίες του δίχως να ξεχωρίζει καμιά σαν κύρια.
Στο γιαγκίνι ούτε κατάλαβε πώς σώθηκε. Το αλαλιασμένο ανθρώπινο πλήθος, σαν κύμα ορμητικό τον παρέσυρε προς την προκυμαία, στην αρχή μαζί με τη γυναίκα και τα τέσσερα παιδιά τους, σφιχτά πιασμένοι από το χέρι να μη χαθούνε, μετά ο καθένας μόνος του, το ανθρώπινο κύμα δεν άφηνε περιθώρια για πρωτοβουλίες και σχεδιασμούς, σε πήγαινε όπου ήθελε αυτό, κι όλο λιγόστευε, καθώς οι Τσέτες έσφαζαν τους κάθε φορά τελευταίους. Ούτε πρόλαβε να δει την αρπαγή της κόρης του, το θάνατο του μεγάλου του γιού, τη γυναίκα του να πέφτει στη θάλασσα και να πνίγεται. Τα δυο μικρά τα έχασε κι αυτά μέσα από τα χέρια του, μηχανικά φορτώθηκε στο πλοίο που τον πήρε, μαζί με τόσους άλλους ζωντανούς νεκρούς, απέναντι.
Στις παράγκες της Δραπετσώνας έπρεπε να σταθεί όρθιος ξανά. Να ψάξει αυτούς που είχε χάσει, να ζήσει γι’ αυτούς που τον χρειάζονταν, γιατί λόγο άλλο να ζει δεν είχε πια. Τα δυο μικρά τα βρήκε τελικά στο ορφανοτροφείο της Νήαρ Ήστ. Οι ανακοινώσεις του Ερυθρού Σταυρού για τη γυναίκα και τα δυο μεγάλα ακούγονταν μέχρι τη δεκαετία του ’80 στο ράδιο, σε κείνες τις επαναλαμβανόμενες εκφωνήσεις που πίσω τους κρύβανε πόνο απερίγραπτο, που μόνο Εκείνοι που μάταια περίμεναν μπορούσαν να καταλάβουν. Κι ήταν την ώρα αυτή που έκανε το διάλειμμά του στη δουλειά, για ν’ ακούει προσεχτικά μήπως και εμφανιστεί η ανακοίνωση που κάθε μέρα περίμενε ν’ ακούσει, Εκείνων να τον αναζητούν· μα μόνο τη δική του άκουγε, κι αυτό κάθε μέρα μέχρι την ώρα που τους ξαναβρήκε.Για να ζήσει τα μικρά έπρεπε να κάνει κάτι. Κι αυτό το κάτι ήρθε μόνο του από την παλιά ζωή του, από τη Πατρίδα. Το μερακλίκι του θα γινόταν επάγγελμα, η τέχνη του θα τον ζούσε κι αυτόν και τα παιδιά, άλλος τρόπος δεν υπήρχε στις νέες καταστάσεις.

-Πήγαινε στου Γαβριήλ να πάρεις πενήντα δράμια παστουρμά, στην τελευταία παράγκα είναι το σπίτι του.
Η παράγκα έγινε κάποια στιγμή ξεχωριστό μαγαζί και το μαγαζί απέκτησε την πρώτη του ταμπέλα, χάρτινη με μελάνι, «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ». Δε χρειαζόταν τίποτ’ άλλο. Κι η προσφυγογειτονιά μεγάλωνε, από το τίποτα δημιουργούσαν τα πάντα, δραστήριοι, μερακλήδες, με την καρδιά σφιγμένη και τις σκέψεις Εκεί, αλλά και με δίψα για ζωή. Για τα παιδιά, όχι γι’ αυτούς. Ο Γαβριήλ είχε ήδη πεθάνει όταν εγκατέλειψε την Πατρίδα, ίσως και λίγο νωρίτερα, όταν έβλεπε τις ελπίδες του, τις ελπίδες όλων, να καίγονται στο γιαγκίνι. Συνέχισε να αναπνέει μόνο γιατί υπολόγιζε πως τον χρειάζονταν τα παιδιά κι η γυναίκα του. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ» λοιπόν. Η γειτονιά ψώνιζε από εκεί, κι αυτός συνέχιζε να ψάχνει· κι όταν βρήκε τους μικρούς, συνέχισε για τους υπόλοιπους. Αρνιόταν να ακούσει τα υπονοούμενα κάποιων γνωστών από την Πατρίδα που ήξεραν τί έγινε και δεν ήθελαν να του το πουν ευθέως. Τα παιδιά από την αρχή βοηθούσαν, πήγαιναν τις παραγγελίες, μάθανε και τα κόλπα στην παραγωγή του παστουρμά και των υπόλοιπων αλλαντικών, κυρίως όμως του δώσανε ένα λόγο να συνεχίσει. Πριν ακόμα ενηλικιωθούνε, είχαν μάθει τη δουλειά απ’ έξω. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ» λοιπόν, πρόσθεσε δυο λέξεις στην ταμπέλα, και κοίταξε ξανά μπροστά στο μέλλον, κάτι γινόταν… Ποιος ξέρει, μπορεί και να βρίσκονταν κι οι υπόλοιποι, κάθε μεσημέρι άκουγε τις ανακοινώσεις στο ράδιο…
Πριν τον πόλεμο άνοιξαν μαγαζί κανονικό. Στη γειτονιά, στα όρια του προσφυγικού συνοικισμού με την υπόλοιπη πόλη. Αυτήν που τους κοιτούσε με μισό μάτι, που όμως, μέσα από τον αναγκαστικό, και μόνο στο βαθμό που ήταν απαραίτητος, συγχρωτισμό, ανακάλυπτε τις γεύσεις του λαού μας στην Ανατολή. Πάντα υπεροπτική, δεύτερης κατηγορίας θεωρούσε τους πρόσφυγες, τους είχε για εργάτες, υπηρετικό προσωπικό, άντε και σε κάποια μαγαζιά σαν κι αυτό, αλλά μέχρι εκεί, όχι πολλά θάρρητα. Κι όταν οξύνονταν τα πολιτικά, πιάνανε δουλειά οι επίστρατοι. Αλλά στο μαγαζί άρχισε να ψωνίζει, εχτός από τη γειτονιά και η άλλη πόλη. Αλλαντοποιείον, κι η χάρτινη ταμπέλα του σπιτιού έγινε στο μαγαζί ξύλινη, με περίτεχνα γράμματα στην πρόσοψη. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ» στην πάνω σειρά με μεγάλα γράμματα, κι από κάτω, ιδέα αυτού που την έγραψε, με μικρότερα γράμματα «ΟΙΚΟΣ ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922». Να δείχνεις πως είσαι πάνω από δεκαπέντε χρόνια επιχείρηση κυρ-Γαβριήλ, μετράνε αυτά στους πελάτες. Πελάτες εδώ ήταν οι καινούργιοι, αυτοί που πήγαινε να πιάσει από την άλλη πόλη, δε χρειαζότανε συστάσεις στους δικούς μας.
Στην Κατοχή αλλάξαν οι προτεραιότητες. Πατέρας και γιοι κι όλη η γειτονιά στην Αντίσταση, το μαγαζί υπολειτουργούσε, αλλά την τέχνη τους τη συνεχίζανε. Στο Μπλόκο δεν τους πιάσανε κι ας τους είχανε στον κατάλογο οι ρουφιάνοι, ο πυρήνας τους είχε αποστολή και ήταν αλλού. Ο ένας γιος, ο Πρόδρομος, τραυματίστηκε στη Μάχη της Ηλεκτρικής κι αυτό του άφησε κουσούρι στο περπάτημα. Όταν περάσαν όλα, η δουλειά συνεχίστηκε από κει που την άφησαν και το μαγαζί έγινε βιοτεχνία. Ταμπέλα σιδερένια στην είσοδο, γράμματα με γωνίες και χάρακα. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ, ΟΙΚΟΣ ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922». Και με την ελπίδα πάντα να βρεθούν οι δικοί τους, τριάντα χρόνια πια μετά την Καταστροφή.

Ο πελάτης έβλεπε στην ταμπέλα απλά μιαν ιστορία δεκαετιών. Αλλά δεν έβλεπε τον πόνο που κρυβόταν από πίσω, τον καημό της Πατρίδας, το μόνιμο πένθος. Δεν καταλάβαινε ότι αν ο οίκος ήταν ιδρυθείς «ΤΩ 1922», αυτό οφειλόταν στην Καταστροφή, στη Γενοκτονία, στη βίαιη διακοπή μιας παρουσίας χιλιάδων χρόνων Εκεί. Και δεν καταλάβαινε, γιατί το Εκεί δεν το ήξερε, ούτε τον απασχολούσε να το μάθει. Για τους παλαιοελλαδίτες, οι πληθυσμοί αυτοί της Ανατολής ήταν μια ενόχληση από την πρώτη στιγμή. Αρχικά μαζί με όσους δεν κατάγονταν από τα απελευθερωμένα εδάφη, κι ας είχαν πολεμήσει κι εκείνοι γι΄ αυτά. Κάθε φορά, σε κάθε προσπάθεια. Η οπτική τους ήταν δίχως όραμα, κοντόθωρη και ομφαλοσκοπική, με άγνοια για τα περασμένα, για τους γύρω τους, για το λαό τους τον ίδιο. Κι όταν κάποιο κομμάτι απελευθερωνόταν, αυτό έπρεπε να παραμείνει στο περιθώριο, το κουμάντο το έκαναν πάντα οι ίδιοι. Μια φορά το χάσανε και η Ελλάδα ξεκίνησε μια ξέφρενη φυγή προς τα μπρος, για χρόνια ολόκληρα μέχρι το 22.

Για να είναι ο οίκος «ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922», έπρεπε να καταρρεύσει μια Ιδέα, να πνιγεί στο αίμα ένας πληθυσμός με αδιάλειπτη παρουσία στη Πατρίδα, να έρθει με το ζόρι στην παλιά Ελλάδα, παράνομα κιόλας, αφού λίγο πριν, επειδή βλέπανε οι υπεύθυνοι τί θα επακολουθούσε με ευθύνη τους, μέχρι και νόμο ψηφίσανε που απαγόρευε στους Μικρασιάτες να έρθουν. Έπρεπε να σταματήσουν να μιλούν για την Πατρίδα. Όλοι. Κι αν οι παλαιοελλαδίτες σ’ αυτό δε δυσκολεύτηκαν καθόλου, στους πρόσφυγες αυτό επιβλήθηκε, με την περιφρόνηση και τον αποκλεισμό. Αλλά και στα παιδιά που γεννιόνταν εδώ πια, δυσκολεύονταν να τους μιλήσουν για την Πατρίδα. Πώς να μεταφέρεις σ’ ένα παιδί τόσο πόνο, πώς να του δώσεις να καταλάβει σε μια τρυφερή ηλικία γιατί γεννήθηκε στον Πειραιά κι όχι στο Ικόνιο, στη Σμύρνη, στη Ορντού… Κι ακόμα, πώς θα ενταχθεί σε μια κοινωνία που τους πρόσφυγες τους κοιτάζει με μισό μάτι; Σιωπή λοιπόν για όσα γίνανε, σιωπή στις απορίες των μικρών, λήθη…
Η βιοτεχνία συνεχίστηκε και μετά το θάνατο του Γαβριήλ· ένα μεσημέρι, στο καθιερωμένο του διάλειμμα την ώρα των ανακοινώσεων του Ερυθρού Σταυρού, κατάφερε τελικά να τους βρει. Στο νεκροταφείο της Ανάστασης, ο Βασίλης κι ο Πρόδρομος νοιώθανε την ανακούφισή του. Τα εγγόνια του όχι, είχαν φροντίσει να τα κρατήσουν μακριά από αυτούς τους καημούς, κι αυτό έκανε τον πόνο της απώλειας του παππού μεγαλύτερο, αλλά πρόσθετε κι απορίες: γιατί ήταν οι γονείς τους τόσο ήρεμοι; Ποιούς πήγαινε να βρει ο παππούς; Πώς τους χάσανε; Μέχρι τότε ξέρανε πως η γιαγιά δεν τους είχε προλάβει, αλλά το γιατί και το πώς δεν ερχότανε στην κουβέντα. Δεν είχανε ακόμα απορία, πώς και η δουλειά της οικογένειας είναι ο παστουρμάς, πώς κι είναι όλοι στην οικογένεια ΑΕΚ ενώ μένουνε στον Πειραιά, δεν τα συνδυάζανε μέχρι τότε με τα υπόλοιπα. Σφίξανε τα δόντια τα εγγόνια και αρχίσανε ν’ αναρωτιόνται μεταξύ τους, να συνθέτουν σκόρπια ακούσματα που μπορεί να είχαν πιάσει στον αέρα, να προσπαθούν να καταλάβουν, να βάλουν σκόρπια κομμάτια μαζί, να ανακαλύψουν άλλα για να φτιάξουνε τελικά το ψηφιδωτό του ποιοι είναι, πού ανήκουν…
Η ταμπέλα δεν άλλαξε. Τη βιοτεχνία την τρέχανε οι ΥΙΟΙ, αλλά ο οίκος έμενε ο ίδιος, φόρος τιμής στον Πατέρα, αλλά και ένδειξη πως οι μέθοδοι κι οι τεχνικές παρέμεναν αυθεντικές, δίχως τις αλλοιώσεις της εποχής. Μόνο τη σιδερένια ταμπέλα άλλαξαν με μιαν από πλαστικό και φώτα ΝΕΟΝ, αυτή ήταν η μόνη παραχώρηση σε ένα κλίμα που πήγαινε συνεχώς προς την ευκολία και συνάμα την προχειρότητα. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ, ΟΙΚΟΣ ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922». Άλλωστε, έρχονταν από πίσω δύο ακόμα Γαβριήλ, οι γιοί των ΥΙΩΝ, η ταμπέλα δεν απηχούσε μόνο το παρελθόν αλλά και το μέλλον.
Η βιοτεχνία προόδευε, η ποιότητα εξακολουθούσε να είναι υψηλή, τα εγγόνια ήταν κι αυτά μέσα πια στη δουλειά που μεγάλωνε. Αλλά το 1922 θα είναι εκεί, όσα χρόνια και ας έχουν περάσει, να θυμίζει ποιοι ήταν και πώς έφτασαν εδώ, να θυμίζει τον πόνο των ανθρώπων και τις ευθύνες αυτών που κάνουν κουμάντο, κι ας μην το καταλαβαίνουν οι πελάτες κι οι εμπορικοί συνεργάτες, κι ας είναι γι’ αυτούς απλά μια εμπορική τακτική ανάδειξης της συνέχειας κι εμπειρίας της επιχείρησης. Λίγοι θα καταλάβουν πως αυτή η επιμονή στο χρόνο ίδρυσης συμπυκνώνει για τους ιδρυτές, τους πρώτους πελάτες και τους απογόνους τους ένα τεράστιο φορτίο μνήμης, όρκων, πείσματος να επιστρέψουν Εκεί αρχικά και να στεριώσουν εδώ τελικά. Σηματοδοτεί έναν πληθυσμό που κράτησε την ταυτότητά του σε συνθήκες αφόρητης τυραννίας, που ακόμα κι αν εξαναγκάστηκε να αλλάξει, κράτησε κρυφά την πίστη του όσο μπορούσε, και που ακόμα και τώρα η ανάμνησή του και η παρουσία του στη Μικρασία δε μπορούν να εξαφανιστούν.
Κι αν οι μη σχετικοί αυτά δε μπορούν να τα καταλάβουν, τουλάχιστο τα εγγόνια και οι επόμενες γενιές θα πρέπει να μπορούν. Από αυτούς θα ξεκινήσει η αντιστροφή της λήθης και η μετάλλαξή της σε συνειδητοποίηση και δύναμη. Απ’ αυτούς που θα διεκδικήσουν τη μνήμη τη δική τους και δε θα την αφήσουν να χαθεί μέσα σ’ ένα περιβάλλον που δεν αγαπάει τις ταυτότητες, και μετά θα τη μοιραστούν με τους υπόλοιπους.
Η ταμπέλα θα αλλάξει υλικό. Μια σκέψη έγινε μόνο, το ΤΩ 1922 να γίνει ΤΟ 1922, η παλιά δοτική δεν αναγνωρίζεται σήμερα. Αλλά και πάλι προτίμησαν να μείνει όπως τότε. Η ταμπέλα σήμερα είναι πάλι ξύλινη. Η αγορά αναζητά το αυθεντικό, και το ξύλο το αποπνέει. Με προβολείς να τη φωτίζουν τα βράδια, στέκει να προβάλλει μια προσπάθεια ζυμωμένη με αίμα, δάκρυα κι αναστεναγμούς, που δε σταμάτησε ποτέ και που από τους ίδιους εξαρτάται να μη σταματήσει, να συνεχίζεται όπως παλιά στην άλλη όχθη του Αιγαίου, προσαρμοζόμενη στους καιρούς αλλά παραμένοντας αναλλοίωτη. «ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΥΤΗΡΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΥΙΟΙ, ΟΙΚΟΣ ΙΔΡΥΘΕΙΣ ΤΩ 1922». Έσετ’ ήμαρ νόστιμον…

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΑΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΩΡΟ

Η εθνομηδενιστική ιστοριογραφία βάλλει κατά της διαχρονίας της πορείας του λαού μας στην ιστορία, προσπαθώντας να αποκόψει τη σύγχρονη πορεία του από τις προηγούμενες περιόδους αυτής, εξυπηρετώντας ποικίλες σκοπιμότητες. Για ένα διάστημα έπαιζε δίχως αντίπαλο, καθώς εκμεταλλεύτηκε την επέλαση του κατά Σημίτη «εκσυγχρονισμού» και επέβη του άρματός του προσφέροντας του ιδεολογική κάλυψη που διαχύθηκε σε όλο το νεοταξικό εθνομηδενιστικό φάσμα, τόσο της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς όσο και της δικαιωματικής Αριστεράς.
Οι απόψεις αυτές έχουν πια επαρκώς αντικρουστεί, με νέο υλικό που προστέθηκε στο έργο των παλαιότερων ιστορικών μας και εστίασε ακριβώς στα σημεία που έθιγαν οι αποδομητές. Πλέον η συνέχεια, η εθνική συνείδηση του νέου ελληνισμού, η σχέση του με την ορθοδοξία, το κρυφό σχολειό, ο ελληνικός διαφωτισμός, οι διαρκείς επαναστάσεις εναντίον Δυτικών και Οθωμανών κατακτητών, η αυτόφωτη εξεγερσιακή δραστηριότητα, αποτελούν κοινό τόπο σε όσους επιμένουν να διατηρούν ένα στοιχειώδη προβληματισμό. Μπορούμε να πούμε πως το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα έχει πια ηττηθεί και ιδεολογικά, εκτός του ότι ποτέ δεν το ενστερνίστηκε η λαϊκή βάση.
Η ελληνική διαχρονία είναι σημαντικό διακύβευμα από μόνη της, δίπλα της όμως πρέπει να βάλουμε και μιαν άλλη συνέχεια, αυτήν του χώρου. Το ελλαδικό κράτος από την αρχή παραθεωρούσε το πολύ ευρύτερό του έθνος, αν δε βρισκόταν σε ανταγωνισμό μαζί του. Η ύπαρξη σημαντικών κέντρων του αυτόχθονος (και όχι παροικιακού) Ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη, την Τραπεζούντα και τη Σμύρνη, η παρουσία συμπαγών Ελληνικών πληθυσμών από τη Βόρειο Ήπειρο μέχρι την Κύπρο, την Καππαδοκία και τον Πόντο, δημιουργούσαν αμηχανία, αν όχι ενόχληση, στο ελλαδικό κράτος της «μικράς πλην εντίμου». Τόσο πολύ που επέδειξε και έναν εξέχοντα ρατσισμό εναντίον των υπόδουλων που προσέβλεπαν σ’ αυτό, ρατσισμό που δύο φορές έλαβε και νομοθετική κάλυψη: Την πρώτη με τη νομοθεσία περί αυτοχθόνων και ετεροχθόνων, η οποία το 1844 απέκλεισε τους Έλληνες που είχαν γεννηθεί σε υπόδουλες περιοχές και εγκατασταθεί στο Ελλαδικό κράτος να διορίζονται ως δημόσιοι υπάλληλοι, διάταξη που οδήγησε, μεταξύ άλλων, και στην απόλυση του Κων/νου Παπαρηγόπουλου. Τη δεύτερη, με νόμο του 1922, πάνω στην Καταστροφή, με τον οποίο «Απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφ’ όσον ούτοι δεν είναι εφωδιασμένοι δια τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων…», απαγορεύτηκε η καταφυγή όσων από τους Μικρασιάτες είχαν επιζήσει από τους διωγμούς των Τούρκων στην Ελλάδα.

Έχομε συνηθίσει να μιλούμε για τα γεγονότα που συνέβησαν στο χώρο που σήμερα καταλαμβάνει το Ελλαδικό κράτος σα να είναι, αυτά και μόνο, τα γεγονότα της Ελληνικής ιστορίας. Ακόμα και η διαδεδομένη κρίση περί 400 χρόνων σκλαβιάς, αγνοεί ότι υπήρξαν πληθυσμοί και περιοχές που παρέμεναν υπόδουλες ήδη από τη μάχη του Μαντζικέρτ, άλλες που ελευθερώθηκαν εκατό και περισσότερα χρόνια μετά τη δημιουργία του ελλαδικού κρατιδίου κι άλλες που παραμένουν ακόμα υπό ξένη κατοχή. Και σίγουρα, οι εκτός συνόρων εναπομένοντες πληθυσμοί θεωρούνται μάλλον βάρος, όπως δείχνει η αντιμετώπιση της κυπριακής και της βορειοηπειρωτικής διάστασης του λαού μας, ενώ ο προσφυγικός ελληνισμός, αφού συκοφαντήθηκε και περιφρονήθηκε από τους ντόπιους ενσωματώθηκε υπό την αίρεση της υποστολής της πολιτιστικής του ταυτότητας. Η εξαίρεση του Ποντιακού στοιχείου επιβεβαιώνει τον κανόνα, αφού η διακριτή του ταυτότητα σώθηκε λόγω της μαζικότητάς της εγκατάστασής του σε περιοχές αγροτικές και χωριά, όπου και σήμερα συνεχίζεται η πολιτιστική του δημιουργία.
Το ελλαδικό κράτος έχει διαμορφώσει μιαν ιδεολογία που υπόρρητα διασπά την εδαφική παρουσία του Ελληνισμού σε μια «τοπική» και μιαν «εξωτική». Η αποτυχία της ολοκλήρωσης της επανάστασης του 1821 και το κάψιμο του οράματός της στο γιαγκίνι της Σμύρνης, έχει θέσει σύνορα και στο ποιος είναι ο Ελληνισμός γεωγραφικά. Η μικρασιατική, βορειοηπειρωτική, κυπριακή διάσταση του Νέου Ελληνισμού δε θεωρείται άξια μελέτης στα πλαίσια της ελληνικής ιστορίας αλλά προσεγγίζεται ως κάτι περιθωριακό και δίχως την ανάπτυξη που επιφυλάσσεται στα υπόλοιπα τμήματα του λαού μας που κατοικούν σε τμήματα της επικράτειας της χώρας. Σαν αποτέλεσμα, η συλλογική εμπειρία των πληθυσμών αυτών δεν ενσωματώνεται στο εθνικό συνειδητό, με αποτέλεσμα την άγνοια σε -επίσημο και μη- επίπεδο του τί έχει συμβεί πχ στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Τέτοια γνώση όμως θα οδηγούσε σε ασφαλή συμπεράσματα για το γενοκτονικό και επιθετικό χαρακτήρα της Τουρκίας, τα οποία θα λάμβανε υπ’ όψη της τόσο η εξωτερική πολιτική όσο και τα κόμματα και η κοινή γνώμη. Αντί γι’ αυτό, έχομε απόψεις όπως του Μπαλάφα του ΣΥΡΙΖΑ ότι θα το ρίσκαραν με την Τουρκία, απόψεις όμως που, πέραν της γελοιότητάς τους, περνάν υποσυνείδητα σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας γιατί η Μικρά Ασία ή η Κύπρος, φαίνονται πράγματι μακρινές κι όχι οικείες. Το θέμα της Γενοκτονίας, δίδει ένα παράδειγμα χαρακτηριστικό: Η Γενοκτονία αντιμετωπίζεται σα θέμα του Μικρασιατικού Ελληνισμού μόνο και όχι όλου του λαού. Σε αντίθεση, η Αρμενία το αντιμετωπίζει σαν ένα εθνικό θέμα, που αφορά όλο το Αρμενικό έθνος, και το λαμβάνει υπ’ όψη συνολικά. Το δικό μας κράτος, το βλέπει σαν κάτι περιθωριακό και το αγνοεί στη χάραξη της πολιτικής του, εξωτερικής, εκπαιδευτικής διπλωματικής. Κι αυτό γιατί οι Αρμένιοι έχουν συνείδηση της συνέχειάς τους στο χώρο της Ανατολικής Μικράς Ασίας, ενώ εμείς καμία.

Εδώ θα πρέπει να επισημάνομε ότι διαμορφώνονται δύο πόλοι σε αυτή τη διαδικασία, οι οποίοι αλληλοτροφοδοτούνται: Η άγνοια δίνει άλλοθι στην κατευναστική πολιτική, η υλοποίηση της οποίας νομιμοποιείται από την επίκληση της μη ύπαρξης συμφερόντων και δικαιωμάτων του Ελληνισμού σε συγκεκριμένες περιοχές (λόγω άγνοιας)· και η υποχωρητικότητα οδηγεί σε παγίωση της άγνοιας, αφού η άρση της θα δημιουργούσε «υποχρεώσεις» που δεν επιθυμεί να επωμιστεί το ελλαδικό κράτος: «Αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει, καλύτερα να μη μας πει κανένα…».
Αυτή η προσέγγιση λοιπόν δεν περιορίζεται στο ιδεολογικό πεδίο· έχει απτά αποτελέσματα όσον αφορά την πολιτική του Ελλαδικού κράτους, γιατί το αποκλείει από το να διαμορφώσει σχέσεις και να επηρεάσει (στα πλαίσια μιας σοβαρής πολιτικής εννοείται) πληθυσμούς και εξελίξεις εκτός της ελλαδικής επικράτειας:
Η Κύπρος «βρίσκεται μακριά», επομένως είναι κάτι ξεχωριστό από εμάς, οπότε δε μας αφορά η Κατοχή. Επιπλέον, δε μας αφορά και η Ανατολική Μεσόγειος εφόσον δε φτάνουμε μέχρι εκεί. Άρα νομιμοποιείται η απουσία μας από το μέτωπο αυτό και η εγκατάλειψη του ενιαίου αμυντικού δόγματος, και βεβαίως της Ανατολικής Μεσογείου και της Κύπρου στην Τουρκία.
Αντίστοιχα ισχύουν και για τη Βόρειο ‘Ήπειρο. Η ύπαρξη μιας μειονότητας αναγνωρισμένης ως εθνικής Ελληνικής, αποτελεί βάρος για τον ελλαδικό τρόπο άσκησης εξωτερικής πολιτικής· η πολιτική μας αγνοεί τις διεθνείς συμβάσεις, αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες της, ενώ υιοθετεί άκριτα τις θέσεις του Αλβανικού Εθνικισμού και των σωμάτων ασφαλείας της γείτονος, όπως πχ στη δολοφονία Κατσίφα. Αυτό πάλι σημαίνει ότι η μειονότητα εγκαταλείπεται στις ορέξεις του Αλβανικού κράτους, και ότι η στάση μας περνά το μήνυμα ότι δε θα υπάρξει αντίδραση, εντείνοντας την ασυδοσία σε βάρος των ομογενών.
Η συνέχεια στο χώρο και η μη συνειδητοποίησή της από το ελλαδικό κράτος αφορά και άλλες παραμέτρους. Στις περιοχές που εγκαταλείψαμε με τη γενοκτονία και την ανταλλαγή των πληθυσμών δεν υπάρχουν πια χριστιανοί, υπάρχουν όμως τα μνημεία τους και ο απόηχος της παρουσίας τους είναι ακόμα εκεί. Επιπλέον, υπάρχει ο εξισλαμισμένος πληθυσμός, τμήμα του οποίου πιθανόν και να προέρχεται από ένα προηγούμενο κρυπτοχριστιανικό στάδιο που δε μπόρεσε να αντέξει σε περισσότερες γενιές, αλλά σε κάθε περίπτωση μπορεί να αποκτήσει συνείδηση της καταγωγής του και, ακόμα κι αν είναι πια μωαμεθανικός, να μη θεωρεί τον εαυτό του Τούρκο αλλά Έλληνα μουσουλμάνο. Αυτό γίνεται ήδη σε περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, όπου ομιλούνται και τα Ρωμαίικα κατά τόπους. Μια σοβαρή πολιτική θα είχε συνείδηση αυτών των στοιχείων. Και θα διαμόρφωνε άποψη τόσο για τα μνημεία όσο και για τον πληθυσμό που έχει παραμείνει εκεί (ή ήρθε με την ανταλλαγή των πληθυσμών από την Ελλάδα, ως εξισλαμισμένος, είναι χαρακτηριστικό ότι οι Σκοπιανοί θεωρούν τους εκ Μακεδονίας Βαλαάδες εξισλαμισμένους Σκοπιανούς και τους προσεγγίζουν).
Μια στάση που θα είχε εμπεδώσει τη συνέχεια στο χώρο, δε θα θεωρούσε ποτέ μακριά την Κύπρο. Θα επενέβαινε στην υπεράσπισή της και στην αποτροπή των πειρατικών ενεργειών της Τουρκίας. Θα απέτρεπε τη δημιουργία των προϋποθέσεων για την αρπαγή των περιουσιών των Βορειοηπειρωτών, τη δολοφονία Κατσίφα και την επαπειλούμενη εγκατάσταση μουσουλμανικών λαθρομεταναστευτικών πληθυσμών στη Βόρειο Ήπειρο. Θα άπλωνε ασπίδα προστασίας σε πληθυσμούς κρυπτοχριστιανικούς στη Μικρά Ασία (ο Νεοκλής Σαρρής αναφερόταν σε έγγραφα τέτοιων αδελφών μας της δεκαετίας του ’30 προς το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, τα οποία δεν έτυχαν καμιάς απάντησης), θα διαμόρφωνε διαύλους επικοινωνίας με σημερινούς εξισλαμισμένους πληθυσμούς που συνειδητοποιούν την καταγωγή τους και θα διεκδικούσε λόγο για τα μνημεία μας εκεί. Έτσι, θα είχε μιαν ενεργή πολιτιστική επικοινωνία και θα ενθάρρυνε την έκφραση ταυτοτήτων που είναι σήμερα καταπιεσμένες, κι ίσως αύριο να εξαλειφθούν.

Είναι σαφές ότι η παραθεώρηση της χωρικής διάστασης του Ελληνισμού οδηγεί σε κολοβωμένη τοπικά πρόσληψη της ιστορικής μας διαδρομής και εν τέλει στη διάγνωση ύπαρξης συμφερόντων του λαού μας και στο σχεδιασμό(;) της όποιας στρατηγικής μόνο σε αυτά τα πλαίσια. Αυτό δε σημαίνει πως η Ελλάδα θα πρέπει να καταστεί αναθεωρητική δύναμη και να διεκδικεί εδάφη η τύχη των οποίων έχει καθοριστεί με διεθνείς συνθήκες. Σημαίνει όμως πως μπορεί να εκφέρει λόγο σε σχέση με περιοχές όπου αναπτύχθηκε αυτόχθων ελληνικός πληθυσμός, να ενδιαφέρεται για τα δικαιώματά του ως ξεριζωμένου, για τα μνημεία του, είτε αυτά βρίσκονται εκεί είτε έχουν μεταφερθεί αλλού (πχ τα μνημεία της Περγάμου που βρίσκονται σε γερμανικό μουσείο). Σημαίνει ότι το Κυπριακό δε μπορεί να αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα του Κυπριακού κράτους, ούτε τα δικαιώματα των Βορειοηπειρωτών σαν εσωτερικό θέμα της Αλβανίας. Η πολιτιστική επαναπροσέγγιση των εξισλαμισμένων πληθυσμών μας, Ποντίων (που το κάνουν ήδη από μόνοι τους), Μακεδόνων, Κρητικών (που είναι πιο δύσκολο στο βαθμό που αποχώρησαν μέσα από οξύτατες συγκρούσεις αλλά εφικτό σε μεμονωμένες προς το παρόν περιπτώσεις), μπορεί να δημιουργήσει μια συναίσθηση του τί έχει προηγηθεί. Το τουρκικό κράτος γνωρίζει αυτό που εμείς επιμένουμε να αγνοούμε, και πρέπει να μπούμε κι εμείς σε μια τέτοια λογική. Η συνειδητοποίηση έστω και μόνο από την εδώ πλευρά του Αιγαίου αυτών των παραμέτρων αρκεί για να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε την περιοχή μας, γιατί θα είναι μια άλλη περιοχή, θα πρόκειται για περιοχή του Ελληνισμού και όχι της ελλαδικής επικράτειας.
Η μάχη για την αναίρεση της χωρικής λήθης είναι μπροστά μας. Πιο αχαρτογράφητη από τη μάχη για την ελληνική διαχρονία. Πιο ασυνειδητοποίητη, ακόμα και σε μας που τα νιώθομε αυτά. Γιατί ενώ η χρονική συνέχεια έχει έρεισμα στο συλλογικό θυμικό, η γενοκτονία της λήθης που υπέστη ο λαός μας, πρόσφυγες και μη, οδήγησε στον εξοβελισμό από αυτό του πέραν της Ελλάδικής επικράτειας αυτόχθονος Ελληνισμού, πρέπει λοιπόν να τον ξαναβάλομε στην εικόνα ισότιμα με τους Ελλαδικούς πληθυσμούς και περιοχές.

MANA ΣΙΜΩΝΟΥΝ ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ

 

 

Στην παράδοση μας, η ονομαστική εορτή έχει μεγαλύτερη σημασία από τα γενέθλια. Έχομε κι άλλη φορά αναφερθεί στο συλλογικό χαρακτήρα της γιορτής σε αντιδιαστολή με τον ατομοκεντρικό χαρακτήρα των γενεθλίων και το πώς, όσο «εκδυτικιζόμαστε», τα τελευταία τείνουν να αποκτήσουν μεγαλύτερη σημασία.
Η γιορτή όμως αποτελεί κάτι ξεχωριστό στη ροή του χρόνου για το λαό μας, και τη σημασία της θα τη βρούμε στο αντιστασιακό μας παρελθόν.
Όπως πολλές φορές έχουμε σημειώσει, η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού βασίστηκε στην αντίσταση απέναντι σε Δυτικούς και Τούρκους κατακτητές εδώ και μια χιλιετία.
Η αντίσταση ήταν ενεργή και παθητική, με βάση της την εμμονή στην ιδιοπροσωπία μας, την ταυτότητα μας. Αυτήν προσπαθούσαν να χτυπήσουν οι δυνάστες μας, και το έκαναν χτυπώντας τη θρησκεία μας.

Οι Ενετοί απαγόρευσαν τη χειροτονία επισκόπων, γι’ αυτό και στην Κρήτη είχαμε Πρωτοπαπάδες κι όχι δεσπότες. Οι Τούρκοι κυνήγησαν τους υπόδουλους μέσω των εξισλαμισμών, αναγκαστικών με το παιδομάζωμα ή «εκούσιων», πληθυσμών που δεν άντεχαν την αφόρητη καταπίεση.
Η στόχευση στην πίστη ήταν επίθεση στην ταυτότητα, αφού ήταν συνυφασμένα τα στοιχεία αυτά. Και η αντίσταση εκφράστηκε σε πρώτο επίπεδο με την διαφύλαξη της ταυτότητας μέσα από την πίστη, σε δεύτερο με την πνευματική ανάταση και παραγωγή και σε τρίτο με την ένοπλη δράση.
Σ’ αυτήν την κατάσταση, και μέσα σε ένα περιβάλλον εξισλαμισμού, το να φτάνει κάθε χρόνο η γιορτή σου και συ να μπορείς να τη γιορτάζεις, ήταν γεγονός χαρμόσυνο. Άλλοι μπορεί να είχαν μουτίσει, ο Νικόλαος να λεγότανε πια Αχμέτ, οπότε δε θα είχε λόγο να γιορτάσει στις 6 του Δεκέμβρη. Γι’ αυτό το λόγο κιόλας, μια ευχή στη βάφτιση ήταν το παιδί «να μεγαλώσει με τ’ όνομα του». Έτσι, ο εορτάζων είχε χαρά εκείνη τη μέρα, αλλά χαρά είχε κι όλη η κοινότητα. Γιατί επιβεβαιωνόταν η συμμετοχή του εορτάζοντος στο γένος των Ρωμιών, στην ελληνική κοινότητα. Και τον επισκεπτόταν να του ευχηθεί, δίχως κάλεσμα. Η γιορτή είναι γνωστή, δεν αποτελεί «προσωπικό δεδομένο» όπως τα γενέθλια. Και η κοινότητα ερχόταν να τιμήσει τον εορτάζοντα, που με τη σειρά του θα πήγαινε στη διάρκεια της χρονιάς να τιμήσει άλλους που επιβεβαίωναν κι αυτοί κάθε χρόνο ότι παραμένουν Ρωμιοί.

Η Τουρκοκρατία κι η Φραγκοκρατία ανυπήρξαν στον ελληνικό χώρο σ’ όλη τη διάρκεια της σκλαβιάς. Κι η διπλή αντίσταση μπόρεσε να μας φέρει μέχρι εδώ, με τεράστιες ανθρώπινες απώλειες, είναι αλήθεια, μέχρι σήμερα που βιώνουμε ξανά την ίδια διπλή απειλή, οικονομική αποικιοκρατία από τους Δυτικούς και στρατιωτική απειλή από τους Τούρκους.
Και σήμερα η ιδιοπροσωπία μας δοκιμάζεται, μέσα από πολιτικές αποδομήσεις της ταυτότητάς μας, τις οποίες εφαρμόζουν διάφοροι χρήσιμοι ηλίθιοι, υπηρέτες της παγκοσμιοποίησης, νομίζοντας ότι εκφέρουν ένα δήθεν προοδευτικό λόγο.
Σήμερα ο εχθρός είναι και μέσα και έξω, και οι αντιστάσεις μας εξαντλημένες. Όμως μόνο αν και τώρα μπορέσουμε να σηκώσουμε κεφάλι θα συνεχίσουμε την πορεία μας σα λαός με δική του παρουσία στην οικουμένη.

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ: ΜΙΑ ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Τα δραματικά γεγονότα των αρχών του 20ου αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τα γνωρίζομε πια όλοι. Αυτό δεν είναι αυτονόητο. Τα γνωρίζομε παρά την πολιτική λήθης που έχουν εφαρμόσει σε σχέση μ’ αυτά τα κράτη και οι κυρίαρχες ιδεολογίες του Τουρκικού και του Ελλαδικού κράτους. Eίναι χαρακτηριστικό το ότι παλιότερα, μιλώντας για τη γενοκτονία, είχαμε στο νού μας μόνο την αρμενική συνιστώσα, όχι την ελληνική και την ασσυροχαλδαίικη. Κι αυτό γιατί ο μόνος λαός που ξεκίνησε από την πρώτη στιγμή να μιλεί γιαυτό και να διεκδικεί ήταν οι Αρμένιοι.
Εμείς τους ακολουθήσαμε πολύ αργότερα, γιατί κάποιοι πρωτοπόροι πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς μπόρεσαν να καθαρίσουν από τη λάσπη της λήθης και της ιδεολογικής συκοφάντησης τη Μικρασιατική Ρωμιοσύνη και να κάτσουν να προβληματιστούν για το τι συνέβη και φύγαμε τελικά από την Ανατολή. Η ελληνική συνιστώσα της γενοκτονίας αναδύθηκε σε δύο φάσεις, μια «ποντιακή» και μια «μικρασιατική», έχει πάρει όμως τη θέση της πια στη θεώρηση των γεγονότων της περιόδου εκείνης που μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά μιαν ενιαία γενοκτονία σε εφαρμογή μιας προγραμματισμένης πολιτικής.

Δε θα μιλήσομε εδώ για τα γεγονότα. Ακόμα χειρότερα, θα προσπαθήσομε να αποστασιοποιηθούμε από τη συναισθηματική φόρτιση της αφήγησης της ενιαίας γενοκτονίας κατά των χριστιανικών λαών της Ανατολής, να μην παρασυρθούμε από το δίκιο που μας πνίγει όταν μιλούμε για πατρίδα, για αίμα δικό μας. Δε θα σταθούμε καν στις τουρκικές πηγές και στους Τούρκους θαρραλέους ιστορικούς που τεκμηριώνουν πια μόνοι τους τη γενοκτονία, δίχως την ανάγκη για συνδρομή των δικών μας πηγών, ούτε στους θλιβερούς απολογητές του τουρκικού εθνικισμού της εδώ πλευράς του Αιγαίου.
Θα προσπαθήσομε να δούμε το ζήτημα τεχνοκρατικά, όσο μπορεί να μη λάβει υπ’ όψη του κανείς το αίμα εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων και τις ζωές τόσων παιδιών χριστιανών που κατέληξαν μέσα από τα ορφανοτροφεία των Tούρκων συνειδητοί Τούρκοι. Θα κοιτάξομε τι προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο για τις γενοκτονίες και θα εξετάσομε αν τα γεγονότα της Ανατολής υπάγονται στους ορισμούς αυτούς ή αν ήταν απλά πράξεις βίας κι εκδίκησης στα πλαίσια ενός ευρύτερου πολέμου.

Υπάρχει ένα νομικό εργαλείο για το θέμα μας: η Διεθνής Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1948. Στην Ελλάδα ισχύει από το 1954.
Κι εδώ ξεκινούμε από την παραδοχή μιας ήττας: Η συγκεκριμένη σύμβαση προήλθε από την ευαισθητοποίηση που προκάλεσαν οι συστηματικές δολοφονίες, συμπεριλαμβανομένων αυτών των Εβραίων, από το τρίτο Ράιχ, παρ’ όλο που είχαν προηγηθεί γενοκτονίες σε προηγούμενες περιόδους. Οι ιθαγενείς λαοί της Αμερικής και οι γηγενείς πληθυσμοί της Μικράς Ασίας αποτελούν τέτοιες περιπτώσεις, πλην όμως δεν υπήρξε ανάλογη ευαισθητοποίηση πριν τα εγκλήματα των Ναζί. Προφανώς δεν υπήρχε νωρίτερα η διεθνής συναίνεση έναντι πράξεων των κυρίαρχων αποικιακών δυνάμεων ή του μεγάλου ασθενούς: της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κι αργότερα της προσφιλούς στη Δύση και Σοβιετική Ένωση κεμαλικής Τουρκίας. Υπό το βάρος των γεγονότων εκείνης της εποχής υπήρξε κοινή φραστική καταδίκη από την Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, που δεν προχώρησε σε κάτι ουσιαστικότερο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ίδια η λέξη «γενοκτονία» δεν υπήρχε στο αγγλικό λεξιλόγιο πριν το 44, ενώ στη δίκη της Νυρεμβέργης η κατηγορία αφορούσε «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» και όχι γενοκτονία, λέξη που χρησιμοποιήθηκε περιγραφικά και όχι νομικά εκεί. Έτσι, ο συνδυασμός της νίκης των Συμμάχων σε ένα παγκόσμιο πόλεμο, των ειδεχθών εγκλημάτων των Ναζί και της κινητοποίησης του Εβραϊκού στοιχείου, οδήγησαν στην καταδίκη των πράξεων αυτών στη δίκη της Νυρεμβέργης και στην υιοθέτηση από τα Ηνωμένα Έθνη της προαναφερθείσας σύμβασης. Πάντως, τα γεγονότα της καθ’ ημάς ανατολής αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και παράδειγμα για όσους ασχολήθηκαν με το θέμα της γενοκτονίας στο β’ παγκόσμιο πόλεμο.
Έτσι, με βάση ένα νομικό όχημα που φτιάχτηκε με συγκεκριμένο ερέθισμα, αναδύθηκαν στο διεθνές προσκήνιο αντίστοιχες πράξεις σε όλο τον κόσμο και σε διάφορες περιόδους, από την Καμπότζη μέχρι τη Ρουάντα κι από τους Αβορίγινες μέχρι τους Ινδιάνους. Μέσα σ’ αυτές και η δική μας περίπτωση, αυτή που μας αφορά άμεσα, καθώς οι απόγονοι των θυμάτων της ζουν σήμερα στην Ελλάδα, την Αρμενία, τη Μέση Ανατολή και στον υπόλοιπο κόσμο ως τρίτης και τέταρτης γενιάς πρόσφυγες και στην Τουρκία ως τρίτης και τέταρτης γενιάς εκτουρκισμένοι, συνειδητοί Τούρκοι δηλαδή και με πλήρη άγνοια της καταγωγής τους.

Ας δούμε όμως τι προβλέπει η διεθνής σύμβαση για τη γενοκτονία, κι ας δούμε αν υπάγεται στον ορισμό της η μοίρα του λαού μας, των Αρμενίων και των Ασσυροχαλδαίων στην Ανατολή:
«Εις την παρούσαν Σύμβασιν ως γενοκτονία νοείται οιαδήποτε εκ των κατωτέρω
πράξεων, ενεργουμένη με την πρόθεσιν ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος, εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης :
α) Φόνος των μελών της ομάδος.
β) Σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος.
γ) Εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής.
δ) Μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεως εις τους κόλπους ωρισμένης ομάδος.
ε) Αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέραν ομάδα».

Το πρώτο στοιχείο που μας ενδιαφέρει εδώ, ακολουθώντας βήμα βήμα τη διατύπωση της Συνθήκης, είναι η «πρόθεση» ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδας: Υπήρχε πρόθεση των Τούρκων να καταστρέψουν ολικά ή μερικά τις συγκεκριμένες εθνικές ομάδες; Αν δεν υπήρχε, μιλούμε για εγκλήματα πολέμου ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας αλλά όχι για γενοκτονία.
Βέβαια, αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι δύσκολο σε τέτοιες περιπτώσεις να υπάρξουν αποδεικτικά στοιχεία που διατρανώνουν την πρόθεση διάπραξης γενοκτονίας, όπως δεν είναι εφικτό να αποδείξει κάποιος την αναθεωρητική πρόθεση της σημερινής Τουρκίας μέσα από τα πρακτικά του Συμβουλίου Ασφαλείας της, αφού δεν υπάρχει πρόσβαση σ’ αυτά. Έτσι, όπως και σε πιο απλές νομικές υποθέσεις, οι προθέσεις συνάγονται από την εμμονή σε τακτικές που αποσκοπούν στην εξαφάνιση της ομάδας των θυμάτων, κατά την εύστοχη έκφραση της Χαράς Γαλανού, νομικού που έχει ασχοληθεί εμπεριστατωμένα με το υπό διαπραγμάτευση ζήτημα. Τέτοια εμμονή προκύπτει από επαναλαμβανόμενες ενέργειες που οδηγούν στην επίτευξη του σκοπού της γενοκτονίας, όπως περιγράφεται στον ορισμό της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τις γενοκτονίες.
Βέβαια, στην περίπτωση της χριστιανικής Ανατολής, η πρόθεση έχει και επίσημη τεκμηρίωση: Η γενοκτονία, σαν πολιτική επιλογή και στρατηγικός στόχος των Νεότουρκων, αποφασίστηκε στο συνέδριό τους στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη το 1911:
“Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα, όπου η μωαμεθανική θρησκεία και οι μωαμεθανικές αντιλήψεις θα κυριαρχούν και κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα θα καταπνίγεται… Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η πλήρης οθωμανοποίηση όλων των υπηκόων της Τουρκίας. Και είναι ολοκάθαρο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ. Άρα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένοπλη βία… Το δικαίωμα των άλλων εθνοτήτων να έχουν δικές τους οργανώσεις θα πρέπει να αποκλειστεί. Κάθε μορφή αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης θα θεωρείται προδοσία προς την τουρκική αυτοκρατορία.”

Τους στόχους αυτούς των Νεότουρκων εξέφρασε σε σύσκεψή τους και ο δρ. Σακίρ Μπεχαεντίν:

“Τα έθνη που απέμειναν από παλιά στην Αυτοκρατορία μας, μοιάζουν με ξένα και βλαβερά χόρτα που πρέπει να ξεριζωθούν. Να ξεκαθαρίσουμε τη γη μας. Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της επανάστασής μας.”

Στην ίδια σύσκεψη ο δρ. Ναζίμ λέει:

“…Θέλω να ζήσει ο Τούρκος. Και θέλω να ζήσει μόνο σ αυτά τα εδάφη και να είναι ανεξάρτητος. Εκτός των Τούρκων όλα τα άλλα στοιχεία να εξοντωθούν, άσχετα σε ποια θρησκεία ή πίστη ανήκουν. Αυτή η χώρα πρέπει να καθαρίσει από τα ξένα στοιχεία. Οι Τούρκοι πρέπει να κάνουν την εκκαθάριση.”

Το πρόγραμμα των Νεότουρκων αναπαράγει αυτές τις απόψεις και οι τελευταίοι αναλαμβάνουν να τις υλοποιήσουν με σειρά διαταγμάτων και νόμων μόλις απέκτησαν λόγο στην κεντρική πολιτική σκηνή της Τουρκίας, η εφαρμογή των οποίων ξεπέρασε κάθε φαντασία στη βία και τη φρίκη. Τον προμελετημένο χαρακτήρα της γενοκτονίας είχε παραδεχτεί και ο Ταλαάτ πασάς και ο Εμβέρ πασάς σε ξεχωριστές συνομιλίες τους με τον Αμερικανό πρέσβη Χένρυ Μοργκεντάου. Στις ίδιες συζητήσεις φάνηκε ότι είχαν επεξεργαστεί κάθε πτυχή του σχεδίου, αφού ζήτησαν από τον πρέσβη μέχρι και κατάλογο των ασφαλιστικών εταιρειών της Αμερικής, ώστε να εντοπίσουν συμβόλαια με ασφαλισμένους τους νεκρούς και να εισπράξουν το ασφάλισμα από τις ασφάλειες ζωής των, με το αιτιολογικό ότι δεν είχαν αφήσει κληρονόμους, οπότε το τουρκικό κράτος τους κληρονομούσε!

Εδώ είναι ευκαιρία να αναφερθούμε σε μια συμψηφιστική φιλολογία που ακούγεται μερικές φορές όταν μιλούμε γι’ αυτά τα ζητήματα, ότι δηλαδή οι βιαιότητες των Τούρκων έχουν σαν αντίβαρο βιαιότητες του Ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία. Είναι σαφές ότι η νομική προσέγγιση καταδεικνύει ότι δεν πρόκειται για ισοδύναμες καταστάσεις. Οι Τούρκοι ενήργησαν βάσει κεντρικής πολιτικής και σχεδιασμού που στόχευαν στη γενοκτονία. Οι Έλληνες στρατιώτες, όπου διέπραξαν βιαιότητες, λειτούργησαν παρορμητικά και δίχως να εκτελούν προσχεδιασμένη αποστολή. Διέπραξαν πιθανόν εγκλήματα πολέμου αλλά όχι γενοκτονία. Ακόμα, αυτή η λογική μεταθέτει την αντιπαράθεση στο ελληνοτουρκικό διακρατικό επίπεδο, ενώ η γενοκτονία αφορά συμπεριφορά του Τουρκικού κράτους προς υπηκόους του, εκ των οποίων ένα κομμάτι είναι Έλληνες, παραγνωρίζοντας το ότι η γενοκτονία αφορούσε και τους Αρμένιους και τους Ασσύριους. Και βέβαια, οι Τούρκοι έχουν ξεκινήσει τη γενοκτονία πολύ πριν ωριμάσουν καν οι συνθήκες για να βρεθεί ο Ελληνικός στρατός στη Μικράν Ασία.

Έχοντας λοιπόν ξεκαθαρίσει το ζήτημα της πρόθεσης διάπραξης γενοκτονίας καταφατικά, πρέπει να δούμε και το άλλο στοιχείο, αυτό της «ολικής ή μερικής καταστροφής» ομάδος εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης.
Ο ορισμός δεν απαιτεί την εξαφάνιση της ομάδας που αποτελεί στόχο της γενοκτόνου πολιτικής. Δεν απαιτεί δηλαδή την ολοσχερή επίτευξη της επιδίωξης των θυτών. Σε τέτοια περίπτωση, δε θα είχαμε καμία γενοκτονία, αφού πάντα κάποιοι θα γλύτωναν, και όλες οι περιπτώσεις θα περιορίζονταν σε απόπειρες γενοκτονίας, επίσης τιμωρούμενες από την Διεθνή Σύμβαση αλλά με μικρότερο ειδικό βάρος βεβαίως. Ο ορισμός αρκείται στη μερική επίτευξη του στόχου. Με τον κίνδυνο να εισαγάγουμε το ποσοτικό στοιχείο με τρόπο που δεν ταιριάζει όπου μιλούμε για ανθρώπινες ζωές, θα σημειώσομε ότι η εξολόθρευση έστω και μικρού αριθμού μελών της ομάδας-στόχου «ως τοιαύτης», ως ανηκόντων δηλαδή στη συγκεκριμένη ομάδα, αποτελεί γενοκτονία ως προς το υποσύνολο της ομάδας-θύματος που υφίσταται τις γενοκτόνες πράξεις, άρα εμπίπτει στον ορισμό. Μικρή σημασία έχει αν το ποσοστό των θυμάτων σε σχέση με τον πληθυσμό της όλης ομάδας είναι μικρότερο ή μεγαλύτερο, σημασία έχει η στόχευσή τους ως μέλη ομάδας με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Στη Μικρά Ασία είχαμε έτσι κι αλλιώς εξόντωση ενός μεγάλου ποσοστού των μη μουσουλμανικών λαών, επομένως πληρούνται οι προϋποθέσεις που θέτει ο ορισμός όσον αφορά το βαθμό στον οποίο πραγματώθηκε η γενοκτονία στην ομάδα-θύμα.
Θα πρέπει τώρα να εξετάσομε το επόμενο κριτήριο, αυτό της στόχευσης της ομάδας-θύματος στη βάση του εθνικού, εθνολογικού, φυλετικού ή θρησκευτικού της χαρακτήρα. Δηλαδή πρέπει οι πράξεις εξολόθρευσης να γίνονται στη βάση ενός εξ αυτών των χαρακτηριστικών για να θεωρηθούν γενοκτονία. Για παράδειγμα, πράξεις εξόντωσης των κατοίκων μιας πόλης ή των οπαδών μιας ποδοσφαιρικής ομάδας επειδή είναι πχ Πειραιώτες ή Αεκτζήδες, δεν αποτελούν γενοκτονία, αφού δε γίνονται λόγω της εθνικής ή θρησκευτικής διάστασης της ομάδας. Στη Μικρά Ασία όμως στόχος ήταν οι μικρασιατικοί πληθυσμοί εκείνοι που δεν ήταν Τούρκοι ή μουσουλμάνοι, δηλαδή οι Ρωμιοί, Αρμένιοι και Ασσύριοι, επειδή ακριβώς ήταν χριστιανοί, λόγω της θρησκείας τους, κι επειδή ακριβώς ανήκαν στις «άλλες εθνότητες». Η εθνική διάσταση της γενοκτονίας υπάρχει και πέρα από τη θρησκευτική, καθώς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι επί μέρους ταυτότητες συγκροτούνται μεν με βάση τα γένη, τα μιλλέτ, με κριτήριο τη θρησκεία, η τελευταία όμως επιτελεί και λειτουργία εθνικής ταυτότητας. Έτσι, ο Ρωμιός που αλλαξοπιστούσε δε θεωρούνταν Έλληνας μουσουλμάνος αλλά Τούρκος, και η λέξη που χρησιμοποιείτο ήταν ότι «τουρκεύει». Επομένως, οι ενέργειες των Τούρκων στη Μικρά Ασία εστρέφοντο κατά θρησκευτικών-εθνικών ομάδων, ικανοποιώντας έτσι διπλά το κριτήριο που θέτει η Διεθνής Σύμβαση. Θυμίζω απλά ότι και ένα από τα δύο κριτήρια να επληρούτο, δηλαδή αν ήθελε θεωρήσει κανείς ότι μόνο η θρησκευτική ή μόνο η εθνική διάσταση υπήρχε στους διωγμούς, και τότε θα είχαμε γενοκτονία με βάση τις αρχές που θέτει η Συνθήκη.
Ανακεφαλαιώνοντας, έχομε στην περίπτωση της Μικρασιατικής Ανατολής διάπραξη πράξεων από τους Τούρκους, που έλαβαν χώρα βάσει σχεδίου και πολιτικού προγράμματος, με πρόθεση δηλαδή να καταστρέψουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας λόγω της διακριτής θρησκευτικής και εθνικής τους ταυτότητας. Οι πράξεις αυτές κατέληξαν στην καταστροφή μεγάλου μέρους των στοχευμένων πληθυσμών, ενώ η παρουσία τους εξαλείφθηκε ολοσχερώς από τη Μικρά Ασία.

Ας δούμε τώρα τους τρόπους τους οποίους χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι ώστε να υλοποιήσουν τη γενοκτονία, με οδηγό την περιπτωσιολογία της Διεθνούς Συνθήκης.
α) Φόνος των μελών της ομάδος.
Εδώ έχομε την πιο απτή πρακτική, που εκδηλώθηκε είτε στους τόπους κατοικίας των υπό γενοκτονία πληθυσμών είτε στους τόπους εκτόπισης αυτών, σε ενεργό αλλά και άμαχο πληθυσμό, με κάθε τρόπο που μπορεί να βάλει ο νους του ανθρώπου: Δολοφονίες, κάψιμο ανθρώπων ζωντανών, κρέμασμα, συνοδευόμενα από βασανιστήρια και βιασμούς όπου αυτό ήταν δυνατό, οδήγησαν στην απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ψυχών, υλοποιώντας έτσι την εκπεφρασμένη βούληση των Τούρκων για εξαφάνιση των χριστιανικών λαών της Μικράς Ασίας.

β) Σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος.
Αν και η αρχικώς επιτυγχανόμενη σωματική βλάβη των μελών των υπό γενοκτονία λαών μέσα από τα βασανιστήρια, τους ακρωτηριασμούς, τους βιασμούς, συνήθως κατέληγε σε θάνατο, υπήρξαν αρκετοί που επέζησαν με βλάβες που τους συνόδευαν σε όλη τους τη ζωή, υπαγόμενοι έτσι στο σκέλος αυτό της συνθήκης που περιγράφει τους τρόπους υλοποίησης της γενοκτονίας.
Ίσως όμως ακόμα περισσότεροι ήταν οι ομόθρησκοί μας εκείνοι των οποίων τα λογικά σάλεψαν, υπέστησαν δηλαδή βλάβη της διανοητικής τους ακεραιότητας, όταν είδαν τα παιδιά, τις γυναίκες, τους πατριώτες τους να βιάζονται, να βασανίζονται και να δολοφονούνται μπροστά στα μάτια τους, γιατί δεν ήταν μόνο απόλαυση για τους αυτουργούς της γενοκτονίας να διαπράττουν τα προσχεδιασμένα τους εγκλήματα, αλλά και να υποβάλλουν στο μαρτύριο της παρακολούθησης αυτών τους άμεσους συγγενείς των θυμάτων, πριν έρθει κι αυτών η σειρά.

γ) Εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής.
Εδώ έχουμε τις εκτοπίσεις, τις ατέλειωτες πορείες δίχως προορισμό των προγραμμένων υπό συνθήκες ψύχους η καύσωνα, με υποτυπώδη διατροφή, ρακένδυτους, με όσα υπάρχοντα ήταν σε θέση να πάρουν μαζί τους κλεμμένα από τους δεσμοφύλακές τους, με τις αρρώστιες να τους θερίζουν και τα βασανιστήρια να είναι στην ημερήσια διάταξη. Τα ίδια ισχύουν και για τα τάγματα εργασίας.
Αλλά δεν έχομε μόνο αυτά.
Η καταστροφή των οικιών και των χωριών των εκτοπισμένων σιγουρεύει το ότι και να γλυτώσουν από εκεί δε θα έχουν πού να γυρίσουν, άρα θα φύγουν, ικανοποιείται λοιπόν και με αυτό τον τρόπο το παραπάνω κριτήριο.
Σε άλλο επίπεδο, την ίδια λειτουργία επιτελούν και οι διοικητικής φύσεως ρυθμίσεις που στοχεύουν τις μειονότητες, όπως: Η φορολογική εξόντωση ειδικά των υπό γενοκτονία λαών, η δήμευση των περιουσιών των ίδιων και των πνευματικών-θρησκευτικών τους ιδρυμάτων, η κατάργηση των αυτοδιοικητικών μορφών οργάνωσης τους, της κοινοτικής τους εκπαίδευσης, η οποία αντικαταστάθηκε από τουρκική, η απαγόρευση να ασκούν συγκεκριμένα επαγγέλματα, ο αφοπλισμός τους, συντέλεσαν στην εμπέδωση ενός αισθήματος μειονεξίας, ανασφάλειας και απαισιοδοξίας για το μέλλον τους στη Μικράν Ασία, καθώς η ζωή τους κατέστη αφόρητη. Η συνέχιση της διαβίωσης τους στην πατρίδα ήταν αδύνατη, έπρεπε να φύγουν αν επιζούσαν. Όμως ένας λαός υπάρχει και πραγματώνεται ως τέτοιος στη βάση και της τοπικής του υπόστασης. Όταν αποκοπεί από το χώρο του, ο ίδιος ο χώρος ορφανεύει και ο λαός ζει κάπου αλλού ως ξένος, με προοπτική την αφομοίωσή του από την κυρίαρχη ομάδα του νέου τόπου του, έστω κι αν αυτή είναι φιλική απέναντί του. Έτσι, και ο ξεριζωμός από τα εδάφη του και η απώλεια της ταυτότητας του λαού-θύμα, επιτελούν το σκοπό της γενοκτονίας, που είναι να πάψει η ύπαρξη του λαού ως τέτοιου. Η βιολογική του συνέχεια ως κάτι άλλο, είναι αποδεκτή από τους γενοκτόνους, εφαρμόζεται μάλιστα κι από τους ίδιους προς εμπλουτισμό της δικής τους ομάδας.

δ) Μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεων εις τους κόλπους ωρισμένης ομάδος.
Ο ενεργός ανδρικός πληθυσμός, από 16 μέχρι 60 χρονών, εκτοπίζεται, με αποτέλεσμα να μην έχομε γεννήσεις λόγω της απουσίας τους. Ο εκτοπισμός και η εξόντωση λοιπόν των ανθρώπων αυτών δε στέρησε το λαό τους μόνο από τους ίδιους, αλλά και από τους απογόνους που δε γέννησαν, αποδυναμώνοντας έτσι πληθυσμιακά την εθνική τους ομάδα.

ε) Αναγκαστική μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέραν ομάδα».
Μιλήσαμε για τα παιδιά που δε γεννήθηκαν. Και τα παιδιά που πρόλαβαν να γεννηθούν όμως δεν τα περίμενε καλύτερη τύχη. Κι από μιαν άποψη, αυτά είναι τα πιο θλιβερά θύματα της γενοκτονίας. Τα ορφανά που άφηναν τα θύματα των παραπάνω περιπτώσεων, οι Τούρκοι τα ενέταξαν στη δική τους εθνική ομάδα μέσα από το θεσμό των ορφανοτροφείων. Η περίθαλψη που πρόσφεραν στα παιδιά αυτά ήταν στα πλαίσια των ιδεολογικών μηχανισμών του τουρκικού κράτους, λάμβαναν τουρκική εκπαίδευση, άκουγαν την τουρκική εκδοχή των γεγονότων ως νεαροί τούρκοι και έτσι ενηλικιώνονταν ως συνειδητοί Τούρκοι. Κι εκεί που κανείς θα περίμενε από τα παιδιά των θυμάτων να μπορέσουν να εκδικηθούν και να δικαιώσουν τους γονείς και το λαό τους, αυτά, ανεπίγνωστα βέβαια, μεγάλωσαν με την αφήγηση των γενοκτόνων. Ποια μεγαλύτερη ύβρις στο νεκρό από το να δικαιώνει το παιδί του το θάνατο του γονιού, και πόσο δυστυχισμένο μπορεί να είναι ένα παιδί που θα ανακαλύψει την πραγματική του ταυτότητα τυχαία;
Το φαινόμενο αυτό υπάρχει και σε άλλη μορφή, αυτής των οικογενειών που ο ένας γονιός είναι από χριστιανική πληθυσμιακή ομάδα. Συνήθως αφορά περιπτώσεις που επέζησαν των εκτοπίσεων και οι γενοκτόνοι τους εγκατέστησαν σε τουρκικό περιβάλλον, όπου έκαναν οικογένεια με τούρκο και τα παιδιά μεγάλωσαν σαν Τούρκοι, ή ανθρώπους που τούρκεψαν την τελευταία στιγμή για να παραμείνουν στις εστίες τους. Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις τα παιδιά δεν υποψιάζονται καν την καταγωγή του μη Τούρκου γονιού, αν και είναι υπαρκτές κάποιες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί όπου κάποια στιγμή την έμαθαν. Δεν είναι πάντως δυνατό να απαλειφθεί η πλύση εγκεφάλου που έχουν υποστεί μόνο με μια εκ των υστέρων πληροφορία περί της αληθινής καταγωγής τους.
Σε μια μεσοπρόθεσμη προοπτική, παρατηρούμε το φαινόμενο να χάνουν τη συνείδηση της καταγωγής τους οι απόγονοι των επιζησάντων της γενοκτονίας, να χάνουν τη μικρασιατική τους ταυτότητα. Είναι μια μεγάλη κουβέντα να πούμε γιατί έγινε αυτό, και σίγουρα στην περίπτωση της Ελλάδας θα πρέπει να μιλήσομε για τις ευθύνες του ελλαδικού κράτους και την πολιτική λήθης απέναντι στους πρόσφυγες. Πλην όμως δε θα φτάσομε μέχρι εκεί, τουλάχιστο στα πλαίσια αυτής της συζήτησης. Θα μιλήσομε όμως για το φαινόμενο αυτό ως συνέπεια της διακοπής της σύνδεσης του λαού με την πατρίδα του και την αδυναμία μακροπρόθεσμα να αναπαραγάγει τους όρους διατήρησης της ταυτότητάς του σε άλλο τόπο, όντας μειοψηφία και ευάλωτο σε αφομοιωτικές διαδικασίες. Αυτό αποτελεί λευκή γενοκτονία, αφού τα μέλη της ομάδας βιώνουν την απώλεια της ταυτότητάς τους, δηλαδή δεν υπάρχουν πια ως μέλη τέτοιας ομάδας αν και συνεχίζουν βιολογικά να υπάρχουν. Υπάρχουν όμως ως κάτι άλλο, πχ εδώ ως αφομοιωμένοι παλαιοελλαδίτες που μπορεί και να μιλούν στις παρέες τους για συνωστισμό κι όχι για γιαγκίνι στη Σμύρνη, που μπορεί στο γήπεδο να βρίζουνε τους Αεκτζήδες «Τούρκους».
Επομένως, τα αποτελέσματα της γενοκτονίας των χριστιανικών λαών της Ανατολής εξακολουθούν να δημιουργούνται, η γενοκτονία συνεχίζεται κάθε φορά που ένα παιδί τέταρτης πια γενιάς που έρχεται στον κόσμο, μεγαλώνει μέσα σ’ ένα περιβάλλον όπου δε βιώνει τη μικρασιατική του προέλευση, που δε θα διεκδικήσει λοιπόν τη μνήμη της πατρίδας να την κάνει δική του μνήμη, που αν το θελήσει θα πρέπει αυτή να τη βρει μέσα από αφηγήσεις των παλιότερων, που όμως κι αυτοί από παλιότερους την έχουν βρει κι όχι βιωματικά. Θα πρέπει να τη βρει μέσα από κιτρινισμένες φωτογραφίες του χτες που καλείται να το φανταστεί σα να είναι σήμερα, όμως το σήμερα αυτό δεν υπάρχει γι’ αυτό το παιδί.
Θυμίζω ότι ο όρος μιλάει για μεταφορά των παιδιών σε «έτερη ομάδα», όχι απαραίτητα την ομάδα των γενοκτόνων.
Έτσι, με τον εκτουρκισμό των παιδιών αλλά και την αφομοίωση όσων γλύτωσαν κι έφυγαν από ισχυρότερες πληθυσμιακές ομάδες του τόπου υποδοχής τους, ικανοποιείται πολλαπλώς και ο όρος που θέτει η συνθήκη ως προς τα παιδιά της υπό γενοκτονία ομάδας.

Είπαμε στην αρχή πως σήμερα θα μιλήσομε τεχνικά, στεγνά νομικά, προκειμένου να δούμε αν υπάγονται τα γεγονότα της Ανατολής στον ορισμό της γενοκτονίας. Και νομίζω πως εκεί καταλήξαμε. Δεν καταλήξαμε όμως μόνο εμείς, που μπορεί να είμαστε συναισθηματικά φορτισμένοι, να έχομε υποστεί πλύση εγκεφάλου, όχι πάντως από το ενδοτικό ελλαδικό κράτος, να είμαστε προκατειλημμένοι, όπως μας κατηγορούν οι υπάλληλοι του Σόρος και οι οσφυοκάμπτες των Νεοοθωμανών.
Υπάρχει, στο διεθνή επιστημονικό χώρο, η Διεθνής Ένωση των Ακαδημαϊκών για τη Γενοκτονία. Πρόκειται για έναν έγκυρο οργανισμό, ένα σώμα διεθνούς κύρους και απήχησης και κυρίως υπεράνω υποψίας, ο οποίος μελετά τα φαινόμενα των γενοκτονιών στον κόσμο, οι απόψεις του δε τυγχάνουν ευρύτατης αποδοχής και αναγνωρίζονται διεθνώς. Η Διεθνής Ένωση των Ακαδημαϊκών για τη γενοκτονία λοιπόν, αναγνώρισε τα γεγονότα που εξετάζομε εδώ ως γενοκτονία, το Δεκέμβριο του 2007, με σχετική απόφασή της, ληφθείσα με πλειοψηφία άνω του 80% επί των ψηφισάντων μελών της. Έχομε λοιπόν και διεθνή επιστημονική τεκμηρίωση του ότι οι προϋποθέσεις της Διεθνούς Σύμβασης ικανοποιούνται εδώ.

Ποια είναι η πρακτική σημασία αυτής της διαπίστωσης όμως; Τι σημασία έχει άραγε το να περιγραφούν αυτά σα γενοκτονία ή κάπως αλλιώς, η ουσία δεν είναι ίδια; Ο πόνος κι η δυστυχία, η εξαφάνιση τριών λαών από την καθ’ ημάς Ανατολή είναι πια πραγματικότητα.
Νομίζω ότι έχει σημασία μεγάλη να επιμείνομε στο νομικό χαρακτηρισμό της γενοκτονίας, αφού αυτό έχει σημαντικές συνέπειες. Η γενοκτονία έχει ήδη αναγνωριστεί από μια σειρά κράτη, εκτός από τη διεθνή ένωση ακαδημαϊκών για τις γενοκτονίες.
Από τη στιγμή που το έγκλημα χαρακτηρίζεται πια γενοκτονία, δημιουργούνται διάφορες συνέπειες: Η Τουρκία καλείται να αναγνωρίσει το γεγονός. Μέχρι σήμερα τηρεί μια στάση αντιφατική, καθώς από τη μια αρνείται κατηγορηματικά να τη συζητήσει, από την άλλη αποδίδει τα όσα συνέβησαν στο προηγούμενο της Τουρκικής Δημοκρατίας πολιτειακό μόρφωμα, απεκδυόμενη κάθε ευθύνη. Έτσι όμως εκτίθεται, καθώς είτε δε συνέβησαν αυτά, είτε τα έκαναν άλλοι.
Το προηγούμενο της Γερμανίας σε σχέση με τα όσα διέπραξε κατά των Εβραίων αποτελεί και την απαίτηση της διεθνούς κοινότητας πια κι όχι μόνο των θυμάτων από την Τουρκία. Και βέβαια, όταν η Τουρκία αναγνωρίσει τη γενοκτονία, θα πρέπει να αναλάβει και τις σχετικές ευθύνες. Να αποζημιώσει τα θύματα, δηλαδή τους απογόνους τους, είναι το πρώτο. Αλλά τι σημαίνει αποζημίωση; Πληρώνουμε την αξία της περιουσίας που έχασαν, την ηθική βλάβη για τις φρικαλεότητες που υπέστησαν οι πληθυσμοί και καθαρίσαμε;
Αναγνώριση πρέπει να σημαίνει συγνώμη και άρση των αποτελεσμάτων της γενοκτονίας, δηλαδή απόδοση στην ομάδα-θύμα της πατρίδας που έχασε, των μελών που απώλεσε και προς τη γενοκτόνο εθνότητα και γενικά. Και αυτό για να γίνει σημαίνει πρακτικά εκδημοκρατισμό της Τουρκίας, ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών, πρόσβαση στην ιστορική γνώση. Σημαίνει ανάδυση των καταπιεσμένων ταυτοτήτων, ανακάλυψη των ανεπίγνωστων καταγωγών και διάσπαση της τουρκικής ταυτότητας στις ταυτότητες από τις οποίες έκλεψε πληθυσμούς για να διαμορφωθεί η ίδια, σημαίνει δηλαδή διάλυση της Τουρκίας.

Γι’ αυτό και κάθε προσπάθεια να γίνει λόγος για αναγνώριση συναντά τη λυσσαλέα αντίδραση της Τουρκίας. Γι’ αυτό και μεις οφείλομε να είμαστε στις επάλξεις και αυτού του αγώνα. Σε συνεργασία με τις άλλες εθνότητες-στόχους, θα πρέπει να συντονίζομε τη διαδικασία της αναγνώρισης βήμα βήμα, διεθνώς, στην πατρίδα μας και στην ίδια την Τουρκία. Οι διεθνείς σχέσεις βέβαια, δεν έχουν αισθήματα αλλά μόνο συμφέροντα. Γι’ αυτό και το ειδικό βάρος της Τουρκίας υψώνεται ως ανασταλτικός παράγοντας της όποιας προσπάθειας, καθώς κάθε χώρα προσμετρά και τις συνέπειες που θα έχει τυχόν αναγνώριση στις σχέσεις της με μια μεγάλην αγορά, που είναι και μια μουσουλμανική επίσης χώρα, και μια χώρα με σοβαρή και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, που θέτει στόχους και τους υλοποιεί σε βάθος χρόνου.
Όμως αυτά είναι και τα όρια της Τουρκίας. Και το ότι παρά τις αντιξοότητες αυτές αυξάνεται ο αριθμός των χωρών που αναγνωρίζουν τη γενοκτονία, δείχνει ότι τελικά η πίστη στα δίκαιά μας και η προσήλωση στο στόχο μπορεί να φέρει αποτελέσματα ακόμα και σε τόσο δύσκολες συνθήκες. Γιατί η πολιτική της Τουρκίας μπορεί να ανατραπεί από μια σχεδιασμένη πολιτική αρχών και εκμετάλλευσης των ευκαιριών άσκησης αυτόνομης πολιτικής που δίνονται σε έναν πολυπολικό κόσμο.
Εμείς, οι απόγονοι των επιζώντων της γενοκτονίας, έχομε τις δικές μας ευθύνες σ’ αυτή την κατάσταση. Οφείλομε να επηρεάσομε την πολιτική της πατρίδας μας προς την κατεύθυνση υιοθέτησης μιας στάσης αξιοπρέπειας απέναντι στην Τουρκία, συνεργασίας με τους λαούς-θύματα της πολιτικής της και απαίτησης αναγνώρισης της γενοκτονίας. Βέβαια, θα πει κανείς, εδώ είμαστε βουτηγμένοι στο Μνημόνιο, ο κοινωνικός ιστός διαλύεται, λεφτά δεν υπάρχουν, πώς θα ξεφύγομε από την πολιτική της υποτέλειας προς όλους; Μα ακριβώς αυτή η στάση μας έφερε εδώ, το να φερόμαστε όπως μας επιβάλλουν οι ξένοι κι όχι όπως μας ορίζει το συμφέρον του τόπου μας. Και μια δυναμική στάση στην εξωτερική πολιτική προϋποθέτει μια συνολική αλλαγή στο παραγωγικό μας μοντέλο, προϋποθέτει μια πατρίδα που ενθαρρύνει τον πολίτη να δραστηριοποιηθεί και δεν τον στραγγαλίζει, ένα λαό που αγωνίζεται να επιτύχει αυτάρκεια, μιαν εκπαίδευση και ιδεολογία που δε θα υπαγορεύεται από το Σόρος.
Εδώ εντοπίζεται λοιπόν το χρέος μας, να αποτινάξομε την κάθε λογής αποικιοκρατία από τον τόπο μας, να μπορέσομε να διαμορφώσομε οι ίδιοι τις προτεραιότητες και τους στόχους μας. Κι εδώ θα κριθεί ο καθένας μας και όλοι μαζί. Γιατί οι ευκαιρίες που θα έχομε στο εξής θα είναι μετρημένες, και το να χάσομε μία δε σημαίνει ότι θα υπάρξει δυνατότητα επανόρθωσης.

ΑΕΚ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΗ;

Ο δικτυακός τόπος http://www.aek365.gr, κάνει αναφορά την 28-11-2011 σε ενδιαφέρον τουρκικού κολοσσού να πάρει το πλειοψηφικό πακέτο της ομάδας. Σε δύο αναρτήσεις, http://www.aek365.gr/a-158335/me-tourkous-milaei-gia-thn-aek-o-adamidhs.htm, http://www.aek365.gr/a-158346/auth-einai-h-etairia-pou-thelei-thn-aek.htm, η ιστοσελίδα αναφέρει ότι ο πρόεδρος της ΑΕΚ μιλάει με Τούρκους επιχειρηματίες, κατονομάζει μάλιστα την οικογένεια Σαμπαντζί, η οποία συγκαταλέγεται στα μεγάλα επιχειρηματικά τζάκια της Τουρκίας, ως αυτήν που ενδιαφέρεται να αναλάβει την Ένωση.
Η Γκιουλέρ Σαμπαντζί, επικεφαλής του ομίλου, βρίσκεται στη δεύτερη θέση στον κατάλογο των 50 ισχυρότερων γυναικών επιχειρηματιών του κόσμου που καταρτίζουν οι Financial Times. O όμιλος Σαμπαντζί έχει δυναμική παρουσία και στον πολιτισμό, με το ομώνυμο μουσείο που προωθεί το ιδεολόγημα των Τούρκων περί παρουσίας τους επί χιλιάδες χρόνια στη Μικρά Ασία, ενώ με κεφάλαιά του έχει χτιστεί φοιτητική εστία στην κατεχόμενη Αμμόχωστο.
Ο αθλητικός τύπος της 28-11-2011 μιλάει εναλλακτικά και για Άραβες επενδυτές, με τους οποίους η συνάντηση του προέδρου της ΑΕΚ έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη, οπότε το τοπίο είναι ακόμα θολό ως προς το τι πραγματικά συμβαίνει. Πλην όμως μπορούμε από τώρα να κάνομε κάποιες βασικές επισημάνσεις ως προς το τι σημαίνει και σε ποιον ανήκει η ΑΕΚ, επισημάνσεις που μπορούν να μας οδηγήσουν και στο ποιος δικαιούται να την ελέγχει.
Κάθε ομάδα είναι δεμένη με μια γειτονιά, μ’ ένα τόπο, μιαν ιδιαίτερη πατρίδα. Στην Ελλάδα η έννοια της ιδιαίτερης πατρίδας δεν έχει πάντα συγκεκριμένη αναφορά σε χωριό, σπίτια και περιουσία, αφού το σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού των Μικρασιατών αναφέρεται στην Πατρίδα του μέσα από τη μνήμη. Οι φορείς των προσφύγων αυτή τη μνήμη υπηρετούν, κι οι ομάδες τους είναι η μεταφορά της μνήμης αυτής στο αθλητικό πεδίο. Μια ματιά στα πανώ που κατεβαίνουν στους αγώνες της ΑΕΚ και των άλλων προσφυγικών ομάδων αρκεί να δείξει ότι η μνήμη της Μικρασιατικής πατρίδας μένει ζωντανή μέσα και από το ποδόσφαιρο. Αυτό φαίνεται και από την αντιμετώπιση των άλλων ομάδων στις εκατέρωθεν ύβρεις μεταξύ οπαδών: Οι ΑΕΚτζήδες είναι για τους άλλους οι «Τούρκοι» τα «χανούμια», σε ευθεία αναπαραγωγή του «Τουρκόσποροι» των παλαιοελλαδιτών κατά τα πρώτα χρόνια μετά την Καταστροφή.

Οι μικρασιατικές οικογένειες έχουν πολλά να διηγηθούν από την Πατρίδα. Καλά και κακά, φιλίες με τουρκικές οικογένειες και νεκρούς από τους Τσέτες, παραμένει όμως κοινός παρονομαστής της τραγικής τους μοίρας ότι η τύχη τους είχε προδιαγραφεί ήδη από το 1911, στο συνέδριο των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη, όπου αποφασίστηκε η γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Πριν τη μικρασιατική εκστρατεία είχε ήδη συντελεστεί το μεγαλύτερο μέρος της εθνοκάθαρσης, ενώ με την Καταστροφή και την Ανταλλαγή ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Μικρασίας από τους προαιώνιους κατοίκους της. Μπορούσαν να μείνουν; Ναι, αλλά μόνο αν τούρκευαν, όπως γινόταν επί αιώνες. Κι Αυτοί, μάρτυρες του λαού μας, είτε νεκροί στα άγια χώματα της καθ’ ημάς Ανατολής, είτε ζωντανά ράκη σε μιαν Ελλάδα που τους περιφρόνησε βαθιά, επέλεξαν για το χατήρι της Ρωμέικης ταυτότητάς τους να τερματίσουν μια παρουσία χιλιετιών εκεί.
Η ΑΕΚ και τ’ άλλα προσφυγικά σωματεία δεν έχουν λοιπόν μόνο το χαρακτηριστικό της τοπικής ομάδας σε επίπεδο πόλης της Ελλάδας. Κουβαλάνε μια μνήμη πολύ βαριά, μια παρουσία δεμένη με το αίμα των νεκρών μας που αφήσαμε εκεί, τους βιασμούς των κοριτσιών μας, των γυναικών και των μανάδων μας, των πληθυσμών που αλλαξοπίστησαν για να γλυτώσουν την τυραννία. Κουβαλάνε ακόμα τον καημό των προσφύγων για τις εστίες που εγκατέλειψαν, τον απίστευτο αγώνα τους για επιβίωση στο καινούργιο περιβάλλον που τους υποδέχτηκε με εχθρότητα και καχυποψία, γεγονότα που σημάδεψαν τους παππούδες μας και τους γονείς μας και που πολλούς τους έκαμαν να μη θέλουν να μιλήσουν στους νεώτερους γι’ αυτά που πέρασαν.
Σήμερα, στην εποχή της αποκτήνωσης, του «να κερδίζει η ομάδα με οποιοδήποτε τρόπο», οι αρχές της άμιλλας και του ισότιμου συναγωνισμού έχουν υποχωρήσει. Μαζί τους υποχωρούν και οι αξίες που βρίσκονται πίσω από κάθε ομάδα, για να δώσουν τη θέση τους στα ένστικτα και τον ανταγωνισμό. Έτσι, δε μας νοιάζει ποιος θα έχει την ομάδα, αρκεί αυτή να νικάει. Το βλέπομε σα νοοτροπία στους οπαδούς όλων των ομάδων: ο επενδυτής που θα απογειώσει μετράει, όχι τι εκπροσωπεί.
Μπορεί σ’ αυτό το σχήμα να χωρέσει Τούρκος μεγαλομέτοχος για την ΑΕΚ; Μπορεί αυτός που μας έδιωξε από την Ιωνία, την Καππαδοκία, τον Πόντο, να έρθει τώρα να μας αγοράσει; Και τι θα σήμαινε αυτό για την ΑΕΚ; Η ομάδα των προσφύγων δημιουργήθηκε για να στεγάσει τον πόνο της στερημένης πατρίδας μας, και θα τη δώσομε σ’ αυτούς που μας τη στέρησαν;

 

ΑΕΚ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΗ. Το βλέπεις το σύνθημα αυτό στους τοίχους, σε μπλουζάκια συνδέσμων, στην ιστορία του συλλόγου. Η παράδοσή της λοιπόν σε Τούρκους θα σημάνει ακύρωση της ιστορίας της. ΑΕΚ δε θα σημαίνει πια ομάδα των προσφύγων. Μπορεί να το δει κάποιος κι έτσι βέβαια, άλλωστε σήμερα οι ομάδες είναι ανώνυμες εταιρείες κι ως γνωστόν το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα. Κι αφού θα νικάμε τους άλλους καλά θα είμαστε. Και θα νικάμε σίγουρα, αφού η Τουρκία πάει να γίνει το αφεντικό στην περιοχή, οπότε, δε μπορεί, θα έχει τον τρόπο να επιβάλλει τη θέλησή της στο πρωτάθλημα, εδώ την επιβάλλει στο Αιγαίο και την Κύπρο.
Κι εμείς τι θα κάνουμε; Το θέλομε αυτό τελικά; Θέλομε ένα αφεντικό που έχει μαζί μας προηγούμενα; Και τι θα πούμε στους παλιούς μας, αυτούς που έμειναν για πάντα εκεί, αυτούς που φύγανε αλλόφρονες από απέναντι για να γλυτώσουνε από τους Τσέτες, αυτούς που νύχτα χτίσανε το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας από το υστέρημα του χρόνου που τους άφηνε ο αγώνας για την επιβίωση; Τι θα σημαίνει ΑΕΚ πια για μας;

Αν αποσυνδέσομε το μήνυμα της προσφυγιάς που η ΑΕΚ κουβαλάει από την ομάδα, όλα γίνονται. Αλλά τότε, μερικοί από μας δε θα έχουν κάποιο λόγο να είναι ακόμα ΑΕΚ. Γιατί ΑΕΚ δε γίναμε για να τσακωνόμαστε με τους άλλους, για να επιβληθούμε και να ταπεινώσομε τον αντίπαλο και να νοιώσομε ικανοποίηση μέσα απ’ αυτό. ΑΕΚ είμαστε για μια πατρίδα που τόσο υπέφερε και προδόθηκε, για έναν πληθυσμό που από το 1071 μέχρι το 1922 κράτησε την ταυτότητά την ελληνική μέσα στους Τούρκους, κι αυτή την ταυτότητα δε θα την υποστείλομε τώρα για να βάλομε μερικά γκολ παραπάνω, γιατί γι’ αυτά τα γκολ δε θα μπορούμε να πανηγυρίσομε, κάποιος άλλος θα τα βάζει κι όχι εμείς, κι αυτός ο άλλος είναι κι η αιτία που σήμερα βρισκόμαστε στη Νέα Φιλαδέλφεια στην Αττική κι όχι στην παλιά στη Μικρασία.

«Πού πάς αδελφέ: Μια Ιστορία Αποχωρισμού»

Εκδήλωση, 8 Δεκεμβρίου 2010

«Πού πάς αδελφέ: Μια Ιστορία Αποχωρισμού»

Κardes Nereye : Bir Ayrilik Oykusu

Mία ιδέα του καταγόμενου από την Ορντού, Τούρκου ερευνητή, İbrahim Dizman, την οποία ανέλαβε να υλοποιήσει ο εκδότης Ömer Asan.  (http://www.omerasan.com/)

Σκοπός τους  είναι, 90 χρόνια μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, να παρακολουθήσουμε τις συνέπειες των «τραυμάτων», που άφησε ο μεγάλος ξεριζωμός μέσα από ένα  ντοκιμαντέρ που θα κινείται πάνω στο τρίπτυχο «αποχωρισμός-φιλία-νοσταλγία».

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 15 Σεπτεμβρίου, με συνεντεύξεις προσφύγων από την Ελλάδα που εγκαταστάθηκαν στην Ορντού (Κοτύωρα του Πόντου) και θα συνεχιστούν  στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης και της Κατερίνης, με συνεντεύξεις Ορντουλήδων Ποντίων.

Η ιδέα αυτή θα παρουσιαστεί την Τετάρτη 8 Δεκεμβρίου 2010 , 9:30 μ.μ. , στο νέο Χώρο Πολιτισμού «@Ρουφ» Κωνσταντινουπόλεως 10 & Ανδρονίκου 18, Αθήνα, τηλ. :  2103837191

Ομιλητές : Ömer Asan , Στέλιος Ελληνιάδης, Βλάσης Αγτζίδης.

Συντονίζει ο Στέλιος Θεοδωρίδης.

Θα ακολουθήσει ποντιακό παρακάθ(ι) με  λύρα, τραγούδι,

ποτό και ότι άλλο ήθελε προκύψει …

Την εκδήλωση στηρίζουν :

-Χώρος Πολιτισμού «στο Ρουφ»,

-«Ψωμιάδειον» Πολιτιστικό Κέντρο Ποντιακού Ελληνισμού,

και τα ιστολόγια:

–«40 Mήλα Κόκκινα»- (http://sarantamilakokkina.wordpress.com/)

-«Γεννηθείς εις Καύκασον Ρωσίας» – (http://kafkasios-pontokomitis.blogspot.com/)

-«Έφηβος» – (http://efhbos.wordpress.com/)

-«Ιστολόγιο του Εξαποδώ» – (http://eksapodo.wordpress.com/)

-«Κανάλι» – (http://kanali.wordpress.com/),

–«Με το τουφέκι και τη λύρα» – (https://metotoufekikaitilyra.wordpress.com/)

-«Ου παντός πλειν ες Πόντον» – (http://vripolidis.blogspot.com/)

-«Πεντανόστιμη» – ( http://pentanostimi.blogspot.com/)

-«Πόντος και Αριστερά» – (http://pontosandaristera.wordpress.com/),

-«Σχεδόν κάλμα» – (http://sxedonkalma.wordpress.com/)

–«Τhalassa-Karadeniz» – (http://thalassa-karadeniz.mylivepage.com/)

-«Und ich dachte immer» – (http://kars1918.wordpress.com/)

ΙΟΡΔΑΝΗΣ

«Πως είπες πως θα τον βγάλετε; Ιορδάνη;» Η οικογενειακή φίλη δεν ήταν ενθουσιασμένη. «Παράξενο όνομα … είστε σίγουροι πως δε θα του δημιουργήσετε πρόβλημα; Πως θα νοιώθει το παιδί μ’ ένα τέτοιο όνομα;».

Ήταν ο δεύτερος Ιορδάνης της οικογενείας που θα βαφτιζόταν στην προσφυγιά, εξήντα πέντε χρόνια μετά τον πρώτο. Τον παππού του. Κι αυτός πάλι πήρε τ’ όνομα του δικού του παππού, εκείνου του Ιορδάνη που στην Πατρίδα είχε δικά του καραβάνια που πηγαίνανε μέχρι την Αίγυπτο, κι εδώ προσπαθούσε να ζεστάνει την οικογένεια του μέσα σε μια παράγκα στη Δραπετσώνα. Ο μικρός γελούσε όταν άκουγε τ’ όνομά του. Γελούσε στους ανθρώπους, κι όταν κοιμόταν έμοιαζε μ’ ένα αγγελουδάκι μικρό, που είχε κατέβει στη γη να ξαποστάσει και ξώμεινε. Τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν από πόνο. Τα ίδια έκανε κι ο παππούς του, που θα τον ανάσταινε ο μικρός, όταν ήταν σαν κι αυτόν. Η παράγκα είχε γίνει πια ένα μικρό σπιτάκι, δώδεκα χρόνια απ’ την Ανταλλαγή. Κι ο Ιορδάνης -ο παππούς- ήταν κι αυτός ένα παιδάκι γελαστό. Κι ας ήταν το σπίτι εκείνο γεμάτο καϋμούς, κι ας αναστέναζαν κρυφά οι μεγάλοι. Για όλα. Γι’ αυτά που αφήσανε, γι’ αυτά που βρήκανε, για την ελπίδα της Επιστροφής που όλο και ξεθώριαζε. Ο Ιορδάνης – παππούς-, θα ήταν ο πρώτος από τα πέντε πρώτα ξαδέρφια με το ίδιο όνομα. Θα ανήκε σ’ εκείνη τη γενιά που θα μεγάλωνε με το στίγμα του Τουρκόσπορου, και που θα κατάφερνε να σταθεί στα πόδια της παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε. Στο σπίτι άκουγε τους μεγάλους να μιλούν τα Τούρκικα, ιδίως όταν απευθυνόταν στον παππού του. Σ’ αυτά τα σπίτια των προσφύγων από την Καππαδοκία, η οικογένεια ήταν κάτι το ιερό. Τόσο, που μερικές φορές σε έκανε να λυγίζεις από το δέος. Οι οικογένειες, σφιχτά δεμένες και σε απόλυτη συνεννόηση μεταξύ τους, τόσο που όταν παντρεύονταν τα παιδιά να μην ξεφεύγουν από το σπίτι το πατρικό, τόσο σφιχτά δεμένες που μερικές φορές πνιγόσουν. Γεμάτες έγνοια όμως του ενός για τον άλλο. Κι αυστηρή ιεραρχία, ο Ιορδάνης, ο παππούς του παππού με λόγο για τα σπουδαία.

Δεν είχε μάθει τα Ελληνικά στην Πατρίδα. Ήταν μεγάλος πια όταν, με εισφορές των ξενιτεμένων στην Πόλη κυρίως, αλλά και στο Ικόνιο, στη Σμύρνη κι αλλού χωριανών, λειτούργησε το Σχολειό στο χωριό.

Το ταμείο το διαχειρίστηκε εκείνος. Τον εμπιστεύονταν οι υπόλοιποι, τον έκαιγε η αγωνία. Τα παιδιά του μάθανε τα Ρωμεϊκα, αλλά στο σπίτι μιλούσανε πάντα στα Τούρκικα. Για τον Πατέρα και τη Μάνα, αλλά και γιατί ήταν και γι’ αυτά η μητρική τους γλώσσα. Για αιώνες, γι’ αυτούς τους Ρωμιούς της Καππαδοκίας, η πίστη ήταν αυτό που τους ξεχώριζε από τον περίγυρο του δυνάστη. «Τη γλώσσα την Ελληνική» την έχασαν ξεκομμένοι από τον υπόλοιπο κορμό τετρακόσια κιόλας χρόνια πριν την Άλωση.

Ο Ιορδάνης -ο μικρός- σηκώνει τα χεράκια του στον αέρα. Θέλει να τον πάρουνε στα χέρια οι γονείς. Και γελάει, βγάζει χαρούμενες κραυγούλες, φωτίζεται το πρόσωπό του, και μαζί και των γονιών του. Ακόμα δεν έχει αρχίσει να μιλάει. Όταν πάντως το κάμει, οι πρώτες του κουβέντες θα ναι στα Ρωμέικα.

Και τα οχτώ αδέρφια μάθανε τα Ελληνικά στο σχολειό. Ακόμα και στην ενδοχώρα, τα πράγματα άλλαζαν, χρόνια πριν την καταστροφή. Οι υπόδουλοι άρχιζαν να κοιτάζουν στα ίσια το δυνάστη, η ελπίδα κρυφά μεγάλωνε, όμως τα Ρωμέϊκα θα τα χρησιμοποιούσαν τελικά για να ενταχθούν στις νέες τους εστίες. Ο πατέρας τους δεν τα χρειάστηκε, στην Ελλάδα έφτασε μεγάλος, κι οι συναναστροφές του ήταν κυρίως με πατριώτες του. Οι Ελλαδίτες, έτσι κι αλλιώς δε θέλανε να τους μιλούνε. Στους συνοικισμούς έρχονταν μόνο αν έπρεπε, ή για να προσβάλλουν τους πρόσφυγες. Και τότε, στο αποτυχημένο κίνημα του ΄35, για να τους κάψουν. Αλλά κι αν έπρεπε να μιλήσει Ελληνικά, τα παιδιά του του τα μετέφραζαν. Πέθανε μέσα στον πόλεμο, με τον καημό της Πατρίδας στα χείλη. Ο ίδιος γνώρισε τους δύο μόνο από τους εγγονούς του που τον ανάστησαν. Ο πρώτος ήταν ο Ιορδάνης, ο παππούς. Μόνο που αυτός δε θα γνωρίσει το μικρό που θα του δώσει το όνομα.

«Παράξενο τ’ όνομα … Είστε σίγουροι ότι δε θα του δημιουργήσει πρόβλημα; Μήπως τον κοροϊδεύουν τ’ άλλα παιδιά;»

Στην Πατρίδα δεν ήτανε παράξενο τ’ όνομα. Ούτε το Πρόδρομος, Αβραάμ, Γαβριήλ, Βηθλεέμ, Μακρίνα. Που να το ξέρει όμως αυτό η οικογενειακή φίλη; Που να ξέρει τι σημαίνει Μικρασία; Εδώ πολλοί δικοί μας το ‘χουν πια ξεχάσει. Άλλοι από ανάγκη, άλλοι γιατί το θελαν. Ήθελαν να μην ξεχωρίζουν από τους εδώ. Αυτούς που τους υποδέχτηκαν με περιφρόνηση, που τους πρόσβαλλαν με όποιο τρόπο μπορούσαν. Άραγε, στην Πατρίδα, το ίδιο δεν έκαναν κι εκείνοι οι δικοί μας που Τούρκεψαν; Κι αυτοί, είτε από ανάγκη και φόβο, είτε γιατί το θελαν. Να γίνουν κι αυτοί εξουσία, να ξεκόψουν από το Γένος το δικό μας, το δικό τους, και να το καταπιέσουν με τη ζέση του νεοσύλλεκτου, με την πίστη του φανατικού. Έτσι κι εδώ, στην Παλιά Ελλάδα, η ίδια ιστορία. Μόνο που εδώ ήταν μεταξύ αδελφών.

Ο μικρός παίζει με μια μπάλα, δώρο του νονού του. Η βάφτιση θα καθυστερήσει λίγο, αλλά νονός και βαφτισιμιός γνωρίζονται καλά. Μια μπάλα κιτρινόμαυρη, με το δικέφαλο αετό της ΑΕΚ. Η Πατρίδα υπάρχει ακόμα. Κι εκεί κι εδώ. Γιατί η Πατρίδα είναι οι άνθρωποι της. Όπου στέκουν αυτοί, την κουβαλούνε μέσα τους. Άραγε τι θα σημαίνει η ΑΕΚ για το μικρό; Ένα παιδί που την Πατρίδα θα τη γνωρίσει μόνο μέσα από διηγήσεις ανθρώπων που κι αυτοί την ξέρουν μέσα από τις αναμνήσεις των παλιών που φυγαν, πως θα μπορέσει να τη νοιώσει; Τι θα του λένε οι ξεθωριασμένες φωτογραφίες του ΄24; Πως θα νοιώσει που οι δικοί του άνθρωποι δεν είναι μαζεμένοι σε μια γειτονιά, αλλά θα τους βρεις σκορπισμένους στις προσφυγουπόλεις του Πειραιά, του Βόλου, της Θεσσαλονίκης, στα χωριά της Βόρειας Ελλάδας; Και πόσες αναμνήσεις θα έχει περισώσει μια γιαγιά από μια Πατρίδα που τη γνώρισε κι αυτή σαν καημό; Πώς να χωρέσει το μυαλό ενός παιδιού πως αν σήμερα κάνει βόλτες στο Πασαλιμάνι κι όχι στην Προκυμαία της Σμύρνης, σ’ αυτό φταίει η καταστροφή;

Πολλοί δικοί μας έχουνε ξεχάσει. Ή τουλάχιστο αυτό νομίζουνε. Όμως τα ονόματά τους μένουνε να τους θυμίζουνε πως κάποτε υπήρχε στη Μικρασία πληθυσμός ρωμέικος. Ονόματα μικρά κι επώνυμα, παράξενα για τους Παλαιοελλαδίτες, δυσκολοπρόφερτα και άγνωστα, άγνωστα όπως η ύπαρξη κι η ιστορία ενός Ελληνισμού που αυτός κράτησε για αιώνες το Βυζάντιο, που ήταν η πηγή ζωής και δύναμης τον καιρό της σκλαβιάς, για να ρθει τελικά σα ζητιάνος σ’ ένα περιβάλλον που θα πρεπε, αλλά δεν ήταν οικείο. Αλλά και τα ονόματα των προσφύγων δεν γλίτωσαν το νυστέρι της μετάλλαξης. Πόσων τα επώνυμα δεν άλλαξαν οι γραφειοκράτες υπάλληλοι της Επιτροπής Ανταλλαγής, πόσα -ογλου δε γίνανε -οπουλος, έτσι για να μη θυμίζει τίποτα σε δύο γενιές την απόγνωση και τον πόνο αυτών των ανθρώπων.

«Ιορδάνης… τουλάχιστο να τον φωνάζετε κάπως αλλιώς, ένα χαϊδευτικό … κάτι άλλο …»

Στις προσφυγογειτονιές, χωριά και συνοικισμούς, οι μόνες χαρές ήτανε οι γάμοι κι οι βαφτίσεις, εκείνα τα πρώτα χρόνια μετά την Ανταλλαγή. Κρυφή ελπίδα όταν γεννιόταν το παιδί, ήταν να γίνει η βάφτιση στην Πατρίδα. Να’ χουν επιστρέψει στο μεταξύ. Κι όταν αυτό περνούσε, η επόμενη ελπίδα ήταν ο γάμος. Μετά την Κατοχή αυτά ξεχάστηκαν. Η ζωή τους δε θα ξαναγύριζε στην Πατρίδα.

Στις βαφτίσεις κανείς δεν είχε άγνωστες λέξεις, κανενός δεν του φαινότανε παράξενα και μπανάλ τα βαφτιστικά ονόματα τα Μικρασιάτικα. Σιγά σιγά όμως, η γειτονιά, ο πυρήνας αυτός που κρατούσε την Πατρίδα ζωντανή, άρχισε να σπάει. Πρόκοβαν κι έφευγαν, κι έχαναν την ταυτότητά τους δίχως να το θέλουν οι περισσότεροι, δίχως να το φαντάζονται.

Κι όσο άπλωνε ο περίγυρος, τόσο χάνονταν κι αυτοί στο χωνευτήρι της πρωτεύουσας. Ευτυχώς που στα χωριά δεν είναι έτσι.

Ο Ιορδάνης, ο μικρός, είναι ένα παιδί αυτής της κατάστασης. Οι παππούδες του δεν είναι όλοι Μικρασιάτες. Κουβαλά και μνήμες από άλλες περιοχές, έχει ρίζες και στην άλλη όχθη του Αιγαίου. Γιατί έτσι έγινε μετά την καταστροφή. Μόνο που οι άλλες ρίζες είναι παρούσες. Στους τόπους των άλλων παππούδων πάει όποτε θέλει. Τη ρίζα της απέναντι Πατρίδας όμως, θα τη βρει μονάχα αν την ψάξει. Αν έχει τη δύναμη, όταν μεγαλώσει, να πετάξει το κεφάλι του έξω από το βούρκο της λήθης, αν προσπαθήσει να βάλει χρώμα σε κάποιες ξεθωριασμένες φωτογραφίες, να δώσει σάρκα και οστά σε όνειρα, να αναστενάξει για καϋμούς που δεν τον άφησαν να γνωρίσει.΄

Γι΄ αυτό χρειάζεται όμως δύναμη. Όλα θα είναι αρνητικά. Η απουσία της Πατρίδας, η άγνοια των γύρω του, ακόμα κι η οικογενειακή φίλη που θα δυσανασχετεί με τ’ όνομά του. Ο Ιορδάνης θα πρέπει να ψάξει πολύ να βρει το παρελθόν. Θα πρέπει να καθαρίσει την εικόνα της Πατρίδας από σωρούς λάσπης, σκόνης και λήθης, για να βρει τη Μικρασία που άφησε κάποτε ο προπάππους του, την Καππαδοκία των παραμυθιών και διηγήσεων που δεν πρόλαβε. Θα χρειαστεί κόπο κι αγώνα να γνωρίσει ποιος είναι, δε θα του προσφερθεί από κανέναν, γιατί κανείς δεν είναι σε θέση να του δώσει κάτι αν δεν το γυρέψει ο ίδιος. Πρέπει όμως. Γιατί εκεί, εκεί που κάθε δεύτερη γενιά ένας γιος ανάσταινε τον πατέρα του βαφτίζοντας το δικό του γιο Ιορδάνη, Γαβριήλ, Πρόδρομο, οι ρωμέϊκοι πληθυσμοί κρατούσαν, με όπλο μόνο τους την πίστη, ούτε καν τη γλώσσα, μια ταυτότητα που για χατίρι της το ΄24 τερμάτισαν μια παρουσία αιώνων. Γιατί αν το νοιώσει αυτό ο Ιορδάνης, θα μπορέσει να κοιτάξει το μέλλον με σιγουριά. Γιατί αυτοί που ξέρουν από πού έρχονται, ξέρουνε και ποιος είναι ο προορισμός τους. Αλλοίμονο στους άλλους μόνο, σ’ αυτούς που ξέχασαν, και που προορισμό τους πια τίποτα δεν έχουν.

Σημ. του Φουρόκατου: Το παραπάνω κείμενο έχει ήδη δημοσιευθεί στο ιστολόγιο αλλά για κάποιο λόγο που οι λειψές μου γνώσεις στη διαχείριση του ιστολογίου δεν μπορούν να ξεδιαλύνουν έχει “εξαφανιστεί” από τις αναζητήσεις, ευρέσεις και μετρήσεις. Έτσι, το ξαναδημοσιεύω ώστε να το ξανανιώσω κομμάτι του ιστολογίου, σάρκα εκ της σαρκός του, κι αυτό και κάποια άλλα που θα ακολουθήσουν.