ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

Ο κοινοτισμός υπήρξε ο τρόπος πάνω στον οποίο δόμησε ο λαός μας την κοινωνική του συγκρότηση. Μέσα από αιώνες δουλείας και καταπίεσης, στην κοινότητα εύρισκε το καταφύγιο για την επιβίωσή του, μέσα από αυτήν διατηρούσε την ταυτότητά του, άρρηκτα συνυφασμένη με την ορθοδοξία, ως αντίσταση στη διπλή πίεση που δεχόταν για να εκχωρήσει την ιδιοπροσωπία του και να προσχωρήσει σε μιαν άλλη, τόσο από το τουρκικό Ισλάμ όσο και από την καθολική Δύση.
Η κοινοτική οργάνωση στηρίζεται στη έλλειψη μεγάλων κοινωνικών αντιθέσεων· η διαφορά του πλούσιου από το φτωχό είναι μικρή. Ο κλήρος είναι κατακερματισμένος και όλοι έχουν από λίγο, δεν υπάρχουν γαιοκτήμονες και κολλήγοι. Και ο καθένας χρειάζεται τον άλλο για να σταθούν μαζί όρθιοι. Μοναχός του ο καθένας θα δυσκολευτεί.

Έτσι, το μοντέλο της οικονομίας είναι το μικρομεσαίο. Οι επιχειρηματικές προσπάθειες παίρνουν τη μορφή συνεταιρισμού (πλοία, βιοτεχνίες), ενώ και όπου η δραστηριότητα είναι ατομική, πάλι η βοήθεια της κοινότητας έρχεται σε περιόδους που χρειάζεται κορύφωση της προσπάθειας. Ο τρύγος και η κουρά είναι και σήμερα υπομνήσεις του κοινοτικού τρόπου οργάνωσης.

Γύρω από αυτά διαμορφώνεται ένα ξεχωριστό ήθος, που κατανοεί την αλληλεξάρτηση των προσώπων στα πλαίσια ενός ευρύτερου συνόλου και εμπεδώνει τον αμοιβαίο σεβασμό, διαμορφώνει άγραφους κανόνες που επιχειρούν να ρυθμίσουν τις σχέσεις των μελών της κοινότητας, ενθαρρύνει τη συλλογικότητα ως προϋπόθεση επιβίωσης.
Οι κανόνες είναι απλοί, συγκεκριμένοι και ίστανται υπεράνω προσώπων· η παραβίασή τους είναι προσβολή στην κοινότητα, όχι μόνο σε μέλη της, και η αποκατάσταση της διασαλευθείσας ισορροπίας είναι καθήκον του καθενός και της κοινότητας συνολικά. Γιατί τους κανόνες αυτούς δεν τους επιβάλλει κάποια εξουσία, ο λαός τους διαμορφώνει για να αυτοδιοικηθεί, είναι λοιπόν υπόθεση του καθενός να εφαρμόζονται. Η εξουσία, ξένη και καταπιεστική έχει τους δικούς της κανόνες που επιβάλλει στους υπόδουλους, κι απέναντι σ’ αυτήν αναδεικνύεται ένα ακόμα ήθος, το αντιστασιακό, ένοπλο και πνευματικό, σε κάθε ευκαιρία. Γιατί κι εκεί που η ένοπλη δράση δεν έχει περιθώρια, η εμμονή στην ιδιοπροσωπία μας αποτελεί ύψιστη μορφή αντίστασης: Δε θα παραδώσομε την ταυτότητά μας στο δυνάστη για να γλυτώσομε τις κακουχίες και την καταπίεση.
Με άξονες την αντίσταση προς τα έξω και το σεβασμό προς τα μέσα, η κοινότητα προχωρά, αναπτύσσεται, κατακτά κάθε μέρα τη συνέχειά της και ελπίζει σ’ ένα μέλλον δίχως δυνάστες. Διαπλέκεται με τις όμορες κοινότητες στη βάση των κοινών τους αξιών και ταυτότητας, στη βάση της συμμετοχής τους στην ίδια μοίρα, στον ίδιο λαό. Και χτίζει κάτι παραπάνω, μαζικοποιεί την αντίσταση, διαμορφώνει σχέσεις κοινότητας σε επίπεδο χωριών, επαρχιών, ευρύτερων γεωγραφικών περιοχών.
Εκεί διαμορφώνονται οι συνθήκες όπου, μετά από πολλές απόπειρες, τα οράματα γίνονται πράξη, η λευτεριά κατακτιέται κι επεκτείνεται. Εκεί θα στραφούμε στις δύσκολες στιγμές του ελεύθερου βίου, μας, στην κοινότητα, όχι στον ατομικισμό της Δύσης, ούτε στην εξαφάνιση του προσώπου από τη δεσποτεία της Ανατολής. Σε μια σύνθεση που και το σύνολο υπάρχει και λειτουργεί, και τα μέλη του παραμένουν πρόσωπα αυθύπαρκτα κι όχι άτομα α-πρόσωπα.

Ο κοινοτισμός σήμερα στην πατρίδα μας υποχωρεί. Ο επελαύνων καταναλωτισμός, σημάδι του εκδυτικισμού της χώρας, δεν αγαπάει τα πρόσωπα. Χρειάζεται άτομα-αριθμούς να τον υπηρετούν, αποκομμένα το ένα από το άλλο, κι ας κάθονται δίπλα. Καθένας τώρα νοιώθει πως δε χρειάζεται τον άλλο. Η σχέση του με τον δίπλα είναι ανταγωνιστική. Κι αντί για κοινότητα, έχομε άθροισμα ανθρώπινων μονάδων.
Η μονάδα όμως δε μπορεί να αντισταθεί. Κι αν έχει χάσει το αντιστασιακό ήθος, μάλλον δε θα θέλει κιόλας. Θα παραδώσει την ταυτότητά της, θα μεταλλαχθεί σε κάτι άλλο, θα χαίρεται που μπορεί να καταναλώνει κι ας χάνει την αξιοπρέπειά της. Κι εκεί θα έχουν χαθεί όσα για αιώνες υπερασπίζαμε.
Την πορεία αυτή επιβάλλουν μια σειρά συνθήκες και τάσεις της εποχής: Ο νεοφιλελευθερισμός, η παγκοσμιοποίηση, η επεκτατικότητα σε βάρος λαών. Όμως, τα κλειδιά για να την αντιστρέψομε, τα έχομε. Εμείς οφείλομε να αποφασίσομε αν θέλομε να ξαναβρούμε τον εαυτό μας, και να εκσυγχρονίσομε την παράδοσή μας, δηλαδή να εφαρμόσομε τον τρόπο των παλιών μας για να απαντήσομε στις σύγχρονες προκλήσεις. Να διαμορφώσομε λοιπόν κάτι καινούργιο, που θα πατά και θα εξελίσσει αυτά που βρήκαμε και που ακόμα υπάρχουν κάπου βαθιά μέσα μας.

ΝΑ ΧΑΙΡΕΣΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΥ!

Η ονομαστική γιορτή είναι γιορτή της κοινότητας. Την ξέρουν όλοι αφού συνδέεται με το πότε γιορτάζει ο Άγιος του οποίου το όνομα φέρει ο καθένας. Δεν είναι ατομική υπόθεση όπως τα γενέθλια, ο καθένας συμμετέχει αν θέλει στη γιορτή χωρίς να χρειάζονται προσκλήσεις. Στις γιορτές δεν καλουνε. Η πόρτα είναι ανοιχτή και όποιος θέλει να τιμήσει τον εορταζοντα προσέρχεται.
Η γιορτή πηγαίνει και πιο βαθιά. Σηματοδοτεί, κάθε φορά που έρχεται και τη γιορτάζουμε, την ένταξη μας στην ελληνική ιδιοπροσωπία. Κι αν αυτό σήμερα μας φαίνεται δίχως πολλη σημασία, σε καιρούς σκοτεινους, σε καιρούς πού και το αύριο έπρεπε να το κερδίσει ο λαός μας, έδειχνε ότι για μία ακόμα χρονιά συνεχίζαμε Ρωμιοί, δίχως να τουρκέψομε κάτω από το βάρος μιας αβάσταχτης σκλαβιάς. Γιατί όλοι εμείς που σήμερα είμαστε εδώ, που διαφωνούμε, που κάποιες φορές είμαστε βαθύτατα διαιρεμένοι, είμαστε οι απόγονοι αυτών πού μείνανε με ένα απίστευτο πείσμα προσηλωμένοι στην ταυτότητά τους, που δεν λύγισαν σε συνθήκες ασύλληπτα αντίξοες. Και αυτό το πείσμα εκφραζόταν και ανανεωνόταν κάθε χρόνο, συμβολικά, όταν έφτανε η γιορτή. Γιατί σήμαινε ότι για ένα ακόμα χρόνο ο εορτάζων δεν είχε λυγίσει, δεν είχε μουτισει, δεν είχε αλλάξει το όνομά του για ένα τουρκικό, παρέμενε λοιπόν μέλος της Κοινότητάς μας.
Γι αυτό ευχόμαστε «και του χρόνου», γιατί πάντα υπήρχε η αγωνία μήπως δεν αντέξει τη σκλαβιά από τη μια χρονιά την άλλη. Γι αυτό και η ευχή «να χαίρεσαι το όνομά σου», με προφανή συμπαραδηλωση του ότι όσο το κρατάς, παραμένεις μέλος της Κοινοτητας, του Γένους, του Λαού μας. Ετσι, η δημόσια συζήτηση για τα θέματα αυτά, δεν είναι ολοκληρωμένη αν δε συμπεριλάβει και αυτή τη διάσταση, δε μπορεί δηλαδή να περιορίζεται σε θέματα δόγματος και γενικότερων αναζητήσεων μόνο. Χρόνια πολλά λοιπόν στους εορτάζοντες, να χαίρονται το όνομα τους, και του χρόνου ελεύθεροι, υγιείς, μονοιασμενοι και περήφανοι…

ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (ή ένας Κοινοτικός Κλεφτοπόλεμος)

Ομηρία
Η συλλογική εμπειρία στο σύγχρονο ελεύθερο βίο μας είναι σημαδεμένη από την καταπίεση που ασκεί το κράτος σε βάρος του λαϊκού σώματος, του έθνους. Η φορολογία, η γραφειοκρατία, η διεκπεραίωση των υποθέσεων με διαμεσολάβηση «γνωστού», η πρόσληψη του κράτους από τον πολίτη ως μέσου επαγγελματικής αποκατάστασης μέσω του διορισμού, αλλά και η διαχείριση από το κράτος σε κεντρικό επίπεδο με βάση συμφέροντα και υποδείξεις ξένων παραγόντων και όχι της χώρας, είναι χαρακτηριστικά εμπεδωμένα πια στο DNA μας. Κάθε ενέργειά μας, κάθε προσπάθεια, πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψη της τα παραπάνω. Τα αυτονόητα για το πώς πρέπει μια Διοίκηση, μια Κυβέρνηση, ένα Κράτος να ενεργούν απέναντι στους εντολείς των είναι στη δική μας περίπτωση ζητούμενα απόμακρα, θεωρητικά μόνο, και σε επίπεδο γενικών αρχών και κατευθύνσεων, όχι σε ένα πεδίο της κοινωνικής τριβής όπου με την κατάλληλη πίεση θα εφαρμοστούν.
Γι’ αυτό κι όταν οι συμπατριώτες μας πετυχαίνουν στο εξωτερικό, αυτό αποδίδεται, πέρα από το δαιμόνιο της φυλής και τον ελληνικό τρόπο προσέγγισης των πραγμάτων, και στην απουσία των ανασταλτικών παραγόντων που θέτει το εδώ κράτος. Αυτό αφορά τους ξενιτεμένους Έλληνες αλλά και κάθε δραστηριότητα που, ακόμα κι αν η διαχείρισή της γίνεται στην Ελλάδα, δεν υπόκειται στον κρατικό έλεγχο. Εμβληματικό παράδειγμα του τελευταίου αποτελεί η ναυτιλία.
Όπως προαναφέρθηκε, η καταπίεση του συστήματος εκδηλώνεται σε ατομικό και συλλογικό/συνολικό επίπεδο: Επηρεάζει την καθημερινότητα κάθε συναλλασσόμενου με το κράτος, καθενός υποκειμένου στη δικαιοδοσία του, και επηρεάζει και τη συμπεριφορά του ίδιου του κράτους στις διεθνείς του σχέσεις.
Ο μιθριδατισμός που έχει αναπτύξει το λαϊκό σώμα στην κατάσταση αυτή, καταλήγει στη θεώρηση κάθε προσπάθειας δράσης πέραν του φαύλου αυτού κύκλου ως ματαιοπονίας· προκρίνεται η δράση εντός του συστήματος, με καταφυγή στο πολιτικό, κοινωνικό ή διοικητικό μέσο, η παράκαμψή του με πράξεις στα μουλωχτά παραβίασης του συστήματος, που οδηγούν σε μεγαλύτερη τελικά εξάρτηση από αυτό, προκειμένου να επιτευχθεί ατιμωρησία ή να πέσουμε στα μαλακά όταν μας τσακώσουν και σε εμπέδωση της εξάρτησης από το κύκλωμα των «γνωστών». Εννοείται ότι το ίδιο το σύστημα φροντίζει να διατηρεί τα εμπόδια και να δημιουργεί κι άλλα, ώστε να κρατά σε ομηρία τον πολίτη.

Κάτω το κράτος ή ένα δικό μας κράτος;
Να ξεκαθαρίσομε κάτι: η τραυματική μας εμπειρία από το κράτος (μας), δε σημαίνει πως πρέπει να το καταλύσομε. Πρέπει να του αντισταθούμε με συγκεκριμένο τρόπο, που θα αναιρεί την ανασταλτική λειτουργία του και θα το μεταλλάξει σε μια κατεύθυνση λειτουργίας υπέρ των εντολέων του, ενώνοντάς το με το λαϊκό σώμα, να το αλώσομε.
Η αντίστασή μας λοιπόν οφείλει να λειτουργήσει με βάση αυτά τα δεδομένα. Κι επειδή χρειαζόμαστε κράτος κι η προσπάθεια άλωσής του δεν περιορίζεται σε μια μεγάλη νύχτα, ούτε καν σε μιαν εκλογική νίκη, αλλά είναι ένας διαρκής αγώνας ενάντια σε μηχανισμούς και παγιωμένες καταστάσεις, κι επειδή οι δυνάμεις μας δεν είναι ακόμα επαρκείς, αυτό που απαιτείται είναι μια τακτική αποδυνάμωσης των μηχανισμών που λειτουργούν παερμποδιστικά, και οργάνωσης κι επιβίωσής μας εκτός αυτών. Από τώρα, κάθε στιγμή, σε κάθε επίπεδο. Επιθυμητό αποτέλεσμα των ενεργειών μας είναι η αναίρεση των παγιωμένων καταστάσεων. Και κινητήριος δύναμη η υλοποίηση του αυτονόητου, του να καταστεί το κράτος η προέκταση του εαυτού μας, να ταυτιστούμε με αυτό καθώς θα νοιώθομε πια ότι λειτουργεί για μας κι όχι εναντίον μας.
Για να γίνει αυτό, πρέπει να λειτουργήσομε ενωμένοι. Και να ξεκινήσομε από κάπου, σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας και προσπάθειας. Στην αρχή λίγοι, που θα πληθαίνουν όσο προχωρά η διαδικασία αυτή. Μια διαδικασία κατ’ εξοχήν πολιτική, με την έννοια της παρέμβασης στο δημόσιο βίο συνολικά, σε κάθε πτυχή του, σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Ένα θεσμικό αντάρτικο
Μέχρι να αλώσει το κράτος, ο ελληνικός λαός θα υφίσταται την καταπίεση και τα εμπόδια που αυτό του θέτει, οφείλει λοιπόν να τα αντιμετωπίσει εδώ και τώρα, για να επιβιώσει και να συνεχίσει να δημιουργεί (και να αντιστρέψει αυτή την κατάσταση βέβαια). Πρέπει λοιπόν να υποκαταστήσει το κράτος όπου και σε όποιο βαθμό αυτό είναι εφικτό.
Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους, που θα προσδιορίζει η φύση κάθε τομέα στον οποίο θα επεμβαίνομε. Κάποιες γενικές σκέψεις δράσης, που η πράξη θα δοκιμάσει, θα δικαιώσει, θα απορρίψει, θα μεταβάλει, θα εμπλουτίσει, μπορεί να είναι και οι εξής:
Δίκτυα πληροφόρησης
Η μικρομεσαία δομή της ελληνικής κοινωνίας είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της, στο οποίο οφείλει πολλά θετικά στοιχεία. Συγχρόνως όμως, παρουσιάζει κάποια ζητήματα όταν αναζητούνται κρίσιμα μεγέθη που να επιτρέπουν ορισμένες δραστηριότητες. Εκεί, μπορεί η δημιουργία δικτύων που θα ενώνουν τους ενδιαφερόμενους σε κάποια κοινή δράση να αναιρέσει τις αδυναμίες που μπορεί να παρουσιάζει καθένας μόνος του.
Στο επίπεδο αυτό, οι ενδιαφερόμενοι να δημιουργήσουν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και τεχνογνωσία που κανονικά θα έπρεπε να παρέχει το κράτος. Αυτό το κενό υποκαθιστά εδώ η συλλογική δράση των δικτύων πληροφόρησης.
Δίκτυα δράσης
Σε ένα άλλο επίπεδο, οι συνέργειες μεταξύ των πολιτών μπορούν να πάρουν απτό περιεχόμενο· είτε έρχονται ως εξέλιξη της λειτουργίας των δικτύων πληροφόρησης είτε αυτόνομα, περνούν στην υλοποίηση πρακτικών που ανεβάζουν εκθετικά την αποτελεσματικότητά τους σε όποιες προσπάθειες γίνονται. Μπορούν να αφορούν τα πάντα: προμήθεια επαγγελματικού εξοπλισμού για κοινή χρήση· από κοινού διαπραγμάτευση με αγοραστές για διάθεση κρίσιμης ποσότητας προϊόντων, με παρόχους υπηρεσιών στο κομμάτι της μεταποίησης και της τυποποίησης. Καλύπτουν εδώ την έλλειψη κρατικής μέριμνας για άρση των αδυναμιών του μικρού μεγέθους των εκμεταλλεύσεων, και υποκαθιστούν την κρατική δράση.

Δίκτυα αλληλεγγύης
Στη σφαίρα της κοινωνικής δράσης, οι πολίτες μπορούν να προχωρήσουν σε πράξεις υποστήριξης των αδύναμων και ευπαθών συμπολιτών τους με συντονισμένες ενέργειες, από την προμήθεια ειδών πρώτης ανάγκης μέχρι την εύρεση εργασίας, καταλύματος και την επιμόρφωση ανθρώπων που χρειάζονται δεξιότητες για να ξαναμπούν στην αγορά εργασίας, ως υπάλληλοι ή και φτιάχνοντας κάτι δικό τους. Ο εθελοντισμός είναι εδώ κυρίαρχος και μπορεί να υποκαταστήσει την ανεπάρκεια του κράτους σε αυτό τον τομέα.

Μια προσπάθεια που δεν προϋποθέτει κρίσιμη μάζα για να ξεκινήσει
Τα δίκτυα αυτά δεν είναι κλειστά· μπορεί να ξεκινήσουν από ελάχιστους που αλληλοϋποστηρίζονται στοιχειωδώς και στην πορεία να μεγαλώσουν προσελκύοντας κι άλλους, δημιουργώντας ένα πόλο δράσης.
Δεν είναι μορφές πολιτικού ακτιβισμού, αν και η δράση τους είναι εκ του αποτελέσματος πολιτική· δεν έχουν πολιτική στόχευση αλλά επεμβαίνουν στην οργάνωση της παραγωγής, της καθημερινότητας, της ζωής των συμμετεχόντων σε αυτά, και ωφελούν περισσότερους.
Τα δίκτυα δεν έχουν συγκεκριμένη σύνθεση και μπορεί να είναι ασύμβατα ή επάλληλα· άλλοι μπορεί να συμμετέχουν σε ένα δίκτυο που ανταλλάσσει πληροφορίες για μια καλλιέργεια, άλλοι σε ένα δίκτυο που κάνει συμβουλευτική σε όποιον προσπαθεί να επιδοτηθεί ή να εξαγάγει την παραγωγή του, άλλοι σε μια προσπάθεια για την απομάκρυνση μιας κεραίας κινητής τηλεφωνίας κοκ. Και στα παραδείγματα αυτά μπορεί κάποιοι να συνυπάρχουν σε ένα δίκτυο και σε άλλο όχι.
Χαρακτηριστικό εδώ είναι ο εθελοντισμός και η επέμβασή του σε τομείς της εκδήλωσης της παραγωγικής και όχι μόνο δραστηριότητας. Η διάθεση των εμπλεκομένων να συνεισφέρουν με τις επί μέρους γνώσεις, δυνάμεις, δράση και εμπειρίες τους και να τις μοιραστούν με αυτούς που τις χρειάζονται (ή και την κοινωνία, τοπική ή ευρύτερη) με αμοιβαίο συνήθως όφελος. Μπορεί να είναι άνθρωποι που ήδη έχουν παρόμοια εμπειρία, που κατέχουν τη διαδικασία. Το βασικό είναι να υπάρχουν κάποιοι που γνωρίζουν και θέλουν να μοιραστούν κάποια γνώση που έχουν, και κάποιοι που έχουν ένα όραμα και χρειάζονται γνώση ή/και κινητοποίηση για να το υλοποιήσουν και τη διάθεση για συλλογική δράση.
Τα δίκτυα μπορούν να είναι άτυπα ή να έχουν κάποια μορφή· Μπορεί να επιτελούν τη λειτουργία τους με μερικά τηλεφωνήματα ή συναντήσεις σε καφενεία, να λαμβάνουν θεσμικές μορφές όπως ομάδα παραγωγών, εταιρεία, να είναι ανεπίσημες, όπως συνιδιοκτησία στην πράξη υλικών κι εξοπλισμού που στα χαρτιά φαίνεται να ανήκει σε έναν, ομάδα σε κοινωνικά δίκτυα που συνεννοείται για θέματα κοινού ενδιαφέροντος κλπ.

Τα δίκτυα ως μέσα άσκησης υψηλής πολιτικής στην πράξη
Τα δίκτυα δεν έχουν προκαθορισμένους στόχους ή συγκεκριμένα στοχευμένη αποτελεσματικότητα· το καθένα δραστηριοποιείται εκεί που κρίνει πως υπάρχει ανάγκη, ανάλογα με την διαθεσιμότητα των εμπλεκομένων, και επεκτείνεται μέχρι εκεί που το επιτρέπουν οι υποκειμενικές του δυνατότητες και οι αντικειμενικές συνθήκες. Για παράδειγμα, δε μπορεί να χορηγήσει άδειες εξαγωγής προϊόντων, αφού η διαδικασία τούτη αποτελεί κρατικό προνόμιο, αλλά μπορεί συμβουλευτικά να βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να ετοιμάσουν ένα πλήρη φάκελο που θα επιτρέψει την απρόσκοπτη και ταχεία διεκπεραίωση της σχετικής διαδικασίας. Δε θα ασκήσει αμυντική ή εξωτερική πολιτική αλλά θα μαζέψει χρήματα για την αγορά αμυντικών συστημάτων. Θα μπορεί να βοηθήσει μη εξοικειωμένους με τη γραφειοκρατία παραγωγούς ή τεχνίτες να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες απόκτησης εξοπλισμού μέσω προγραμμάτων, στη βάση εθελοντικής πλατφόρμας αλληλοενημέρωσης. Και οι ίδιοι θα μπορούν να αποφασίσουν να χρησιμοποιούν από κοινού τον εξοπλισμό αυτόν, εκ περιτροπής, ανάλογα με τις ανάγκες μιας μικρής εκμετάλλευσης, της οποίας ο κύκλος εργασιών δε θα δικαιολογούσε πιθανόν την απόκτηση και πλήρη χρήση και απόσβεση ενός εξοπλισμού προορισμένου να εξυπηρετήσει μόνο την ίδια.
Η λειτουργία και ο ρόλος των δικτύων μπορεί να ποικίλει λοιπόν, ανάλογα τις ανάγκες που προορίζονται να καλύψουν. Από μια μικρή παρέα σε τοπικό επίπεδο μέχρι πολυπλόκαμα σχήματα συνεργασίας και δράσης σε περισσότερα επίπεδα, από την παραγωγή μέχρι την κοινωνική παρέμβαση. Η λειτουργία τους είναι πάντα όμως μια προβολή κρατικής λειτουργίας, τί θα κάναμε εμείς αν ήμασταν το κράτος και βέβαια η εμπειρία αυτή θα εφαρμοστεί όταν το αλώσουμε. Αλλά ήδη, και δίχως να το καταλάβομε, θα το έχομε υποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό, θα έχομε μειώσει την εξάρτησή μας από αυτό στα απολύτως απαραίτητα.
Τα δίκτυα μπορούν ακόμα να αποτελέσουν το όχημα για την άσκηση ουσιαστικής πολιτικής σε θέματα που αποτελούν κεντρικούς στόχους μιας εναλλακτικής προσέγγισης. Για παράδειγμα, μια πολιτική παραγωγικής ανασυγκρότησης, λειτουργεί ενάντια στην παρασιτική δομή της ελληνικής οικονομίας. Αυτή, πέρα από επί μέρους προσπάθειες στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, πρέπει να αντιμετωπίσει και το ζήτημα της χρηματοδότησης των προσπαθειών αυτών. Εδώ τα δίκτυα θα μπορούσαν να ασκήσουν πολιτική μέσα από μια λαϊκής βάσης εταιρεία μικροχρηματοδοτήσεων, το θεσμικό πλαίσιο για την οποία ήδη υπάρχει. Μια τέτοια συλλογική προσπάθεια, θα έδιδε συγκεκριμένη κατεύθυνση στη χρηματοδότηση αποκλειστικά παραγωγικών δραστηριοτήτων. Εδώ, τα μικρά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας βρίσκουν δικαίωση και στήριγμα.

Υποκατάσταση του κράτους
Από τη στιγμή που δύο άνθρωποι αρχίζουν να συνεννοούνται προς αυτή την κατεύθυνση, δημιουργείται μια δομή που προχωράει, παράλληλα κι ανεξάρτητα από τις κρατικές διαδικασίες. Μέσα από λάθη κι εμπειρίες, χτίζει ένα μηχανισμό, που όσο πληθαίνει η ομάδα τόσο εξαπλώνεται. Φτιάχνει στο δικό του επίπεδο και μέτρα μιαν άλλη δομή, που λειτουργεί ανεξάρτητα από το κράτος, αφού αυτά που θα ζητούσε από εκείνο τα δημιουργεί η ίδια, οι άνθρωποι που την αποτελούν.
Όσο βαθαίνει η λειτουργία αυτή, τόσο εμπεδώνεται η αυτονομία της ως μηχανισμού κι επιτυγχάνεται η απαγκίστρωσή της από το κράτος. Μέχρι ένα όριο βέβαια, όπως εκτέθηκε ήδη παραπάνω, αλλά το κέρδος εδώ είναι διπλό: Αφενός η μέγιστη δυνατή απεξάρτηση από το κράτος, αφετέρου η προσομοίωση της λειτουργίας του, η τριβή με διοικητικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες από την πλευρά που συνήθως τις υφίσταται, έτσι ώστε να τις περιορίζει στις απολύτως απαραίτητες με γνώμονα τη διευκόλυνση της ζωής του πολίτη.
Έτσι όμως, αποκτά το λαϊκό σώμα, μέσα από αυτή τη διαδικασία, εμπειρία λειτουργίας κράτους· καταλαβαίνει πώς πρέπει να λειτουργεί, τί χρειάζεται, διαμορφώνει άποψη για το τί χρειάζεται και τί όχι, πώς θα γίνει αποτελεσματικότερο, πώς θα τον εξυπηρετεί. Μπορεί να ζητά λιγότερη ή περισσότερη εμπλοκή του κράτους ανάλογα το αντικείμενο και τις διαθέσεις των μελών του δικτύου. Αλλά ξέρει ανά πάσα στιγμή πως έχει κάτι δικό του, σάρκα από τη σάρκα του, που υπηρετεί τις ανάγκες τις δικές του, όχι κάποιες άλλες.
Τέτοια λειτουργία αποδυναμώνει σταδιακά την κυριαρχία του κράτους στη ζωή του λαού, την περιορίζει στα απολύτως απαραίτητα. Κι όταν η κοινωνία αλώσει το κράτος, όταν πετύχει την πολιτική του εξουσίαση, αυτό θα προβάλει μικρότερη αντίσταση όταν οι μηχανισμοί του είναι αποδυναμωμένοι, όταν οι καταστάσεις μπορούν να προχωρήσουν και δίχως αυτό. Συγχρόνως, διαδικασίες ήδη δοκιμασμένες κι εμπεδωμένες, θα μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους θεσμικά πια, ελέγχοντας, συμπληρώνοντας ή και αντικαθιστώντας τη γραφειοκρατία του κράτους.
Ένα παράδειγμα μπορεί να μας δώσει ο πρωτογενής τομέας: Παραγωγοί που θα θέλουν να καλλιεργήσουν, να τυποποιήσουν και να εξαγάγουν το προϊόν τους, θα συναντήσουν δυσκολίες ο καθένας μόνος του σε αυτή την προσπάθεια. Αλλά αν έχουν μια συνεννόηση μεταξύ τους, μπορούν να έχουν συνέργειες σε διάφορα κλιμακούμενα επίπεδα, όπως έχουν ανωτέρω περιγραφεί, και που είναι στοιχεία που μπορούν να ανεβάσουν την αποτελεσματικότητα της προσπάθειας. Αυτό δημιουργεί παράπλευρες συνέργειες, πχ την κατάκτηση γνώσης και τη δημιουργία ενός πόλου που θα λειτουργεί σαν παράδειγμα και στους υπόλοιπους.
Σε πρώτη φάση, αυτό θα φαντάζει αναποτελεσματικό καθώς πολύ λίγοι θα εμπλέκονται, όμως η σταδιακή επέκταση του δικτύου και η τεχνογνωσία που θα αποκτάται, αρχικά σε αργό ρυθμό και στη συνέχεια εκθετικά, θα διαμορφώσει καταστάσεις όπου θα δημιουργούνται και θα λειτουργούν δομές από τα κάτω. Αυτό από μόνο του, πέρα από το τί θα επιτυγχάνει, θα είναι σημαντικό, γιατί δρομολογείται μια διαδικασία, η οποία διαμορφώνει και αντικαθιστά στο βαθμό του εφικτού μια λειτουργία που κανονικά θα έκανε το κράτος. Κι αυτό δημιουργείται από τα κάτω, καταλήγοντας σε παράλληλες δομές που επικαλύπτουν τη δράση του κράτους και το υποκαθιστούν. Σε ένα αρχικά περιορισμένο επίπεδο, που όσο συμμετέχουν περισσότεροι σ’ αυτό τόσο πιο αποτελεσματικό γίνεται, δημιουργείται μια παράλληλη σκιώδης λειτουργία, αποκομίζεται εμπειρία· η κοινωνία αυτοοργανώνεται όχι σε επίπεδο διεκδίκησης από την εξουσία, αλλά γίνεται εξουσία η ίδια, μέχρι εκεί που φτάνει το οργανωτικό της χέρι. Δοκιμάζονται μέθοδοι δράσης που στοχεύουν σε αποτέλεσμα απτό, σε υλοποίηση στόχων, στο να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας.
Σίγουρα το κείμενο δεν ανακαλύπτει τον τροχό· τέτοιες προσπάθειες γίνονται, ίσως μη συνειδητοποιώντας πως μπορούν να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, όπως αυτό που περιγράφεται. Η ανάγκη να διασυνδεθούν αυτές οι επί μέρους προσπάθειες είναι ένα ζητούμενο. Κι άλλο ένα είναι να πληθύνουν, να καλύψουν περισσότερο κόσμο, περισσότερες εκφάνσεις της δραστηριότητάς του, περισσότερους τομείς. Πρόκειται για μιαν αλληλοτροφοδοτούμενη ανοδική ενάρετη σπείρα, από την εκκίνηση και επιτάχυνση της οποίας μπορούμε μόνο θετικά να περιμένομε…

ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΟΙ: Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ;

Μια κοινωνία που χτυπιέται από παντού, έφτασε η ώρα να στερηθεί αυτό που με απτό τρόπο τη δένει με τον τόπο της: Το σπίτι της, τη μικρή ιδιοκτησία. Φαινόμενο τυπικά ελληνικό, η ιδιοκατοίκηση ήταν καρφί στο μάτι των δανειστών πριν ακόμα αυτοί γίνουν δανειστές. Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, το ποσοστό ιδιοκατοίκησης είναι εξαιρετικά υψηλό στην Ελλάδα, απομεινάρι του κοινοτικού τρόπου οργάνωσης που δημιουργούσε η μικρομεσαία δομή των κοινοτήτων μας, εχέγγυο μικρής κοινωνικής ψαλίδας και δημιουργός συμπεριφορών αλληλοϋποστήριξης, συνεργασίας και εν τέλει κοινού σχεδιασμού πορείας.
Τη σημασία που έχει η μικρή ιδιοκτησία για το ρίζωμα του λαού μας την εξέφρασε χρόνια πριν ο Άρης στη Λαμία: «Ενώ εμείς, το μόνο πού διαθέτουμε, είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει, οπού βρει κέρδη, δε μπορούν να κινηθούν και παραμένουν μέσα στη χώρα που κατοικούμε.
Ποιος, λοιπόν, μπορεί να ενδιαφερθεί καλύτερα για την πατρίδα του; Αυτοί που ξεπορτίζουν τα κεφάλαια τους από τη χώρα μας ή εμείς που παραμένουμε με τα πεζούλια μας εδώ;»
Ο λαός έχει πατρίδα λοιπόν, αντίθετα από το κεφάλαιο. Και την έχει μέσα από μια σειρά προκείμενες, μια από τις οποίες είναι και η μικρή ιδιοκτησία, οι καλύβες και τα πεζούλια μας. Εμπειρία, από τα βάθη του χρόνου επιβεβαιωμένη, από τον πολίτη-οπλίτη μέχρι τους απελάτες.
Το σπάσιμο λοιπόν του δεσίματος του λαού με την πατρίδα θα πρέπει να γίνει, εκτός από την εθνομηδενιστική αποδόμηση της ιστορίας, και σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο: Πρέπει ο λαός να χάσει το σπίτι του, το χωράφι του, τη γή του. Την όλη μεθόδευση μετά από πέντε χρόνια μνημονίων την ανέλαβε βεβαίως η πρώτη φορά Αριστερά: Ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, διεύρυνση του αριθμού των υποψήφιων πλειοδοτών, εκπτώχευση των μεσαίων στρωμάτων. Το κίνημα κατά των πλειστηριασμών έχασε τον αντίπαλο κάπου στον κυβερνοχώρο, και όσο χρειάστηκε να το αφομοιώσει αυτό συνεχίστηκε η κολοβωμένη προστασία της πρώτης κατοικίας, με ημερομηνία λήξεως πια. Την ολοκλήρωση της δουλειάς ανέλαβε, όπως και άλλες, η διάδοχη κυβέρνηση, διάδοχη όχι μόνο σε χρονική αλληλουχία αλλά και σε προγραμματική συνέχεια. Το ίδιο σχέδιο εφαρμόζουν, γι’ αυτό και οι τσακωμοί τους είναι για τον εμφύλιο κι όχι για το σήμερα. Παράλληλα λοιπόν με το μεταναστευτικό και τα ελληνοτουρκικά, συνεχίζουν τώρα και στο ξεσπίτωμα του κόσμου.
Εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσομε ότι δε μιλούμε για μια «κανονικότητα» στην οικονομία, όπου υπάρχουν μπαταξήδες ή και άτυχοι από δικές τους λάθος επιλογές που μοιραία πληρώνουν τη συμπεριφορά τους ή τη λάθος εκτίμηση που οδηγεί σε αδυναμία αποπληρωμής των οφειλών. Εδώ μιλούμε για δέκα χρόνια κρίσης, που διέλυσαν κάθε προγραμματισμό που μπορεί να είχε κάμει ένα συνετό νοικοκυριό ή ένας επιχειρηματίας, από τους πολλούς μικρομεσαίους που απαρτίζουν τον καμβά της ελληνικής οικονομίας. Εδώ λοιπόν μιλούμε για ανωτέρα βία, για απρόβλεπτες καταστάσεις που, ακόμα χειρότερα, μετεξελίχθηκαν σε Κατοχή και αποικιοποίηση της χώρας. Σε τέτοιες συνθήκες, δε μπορεί να υπάρχει επίκληση σε «στρατηγικούς κακοπληρωτές» από τα παπαγαλάκια της κυβέρνησης που ψάχνουν άλλοθι για να διαλύσουν ό,τι απέμεινε μετά από χρόνια μνημονίων. Ακόμα κι αν αυτοί υπάρχουν, θα πρέπει να κριθούν αφού η χώρα επιστρέψει από την κόλαση που ζει σε πολλαπλά επίπεδα, κι όχι να καούν τα πολύ περισσότερα χλωρά των θυμάτων της κρίσης με τα λίγα συγκριτικά ξερά των όποιων κακοπληρωτών. Το αντίθετο πρέπει να γίνει εν όψει της κατάστασης, να παρασχεθεί προστασία στην πρώτη κατοικία και όχι μόνο σ’ αυτή, σε όλη την περιουσία των δανειοληπτών. Με τί όρους, Μα, με τους όρους που επιφύλαξαν στα διάφορα κοράκια που ήρθαν να αγοράσουν τα κόκκινα δάνεια από τις τράπεζες, που πια δεν είναι ελληνικές, άρα δεν έχουν ούτε αυτές διασύνδεση με την κοινωνία, άλλο ένα κατόρθωμα της πρώτης φοράς Αριστερά. Μπορούσε όμως η Πολιτεία να ορίσει ότι οι δανειολήπτες θα μπορούσαν να εξαγοράσουν το δάνειό τους με τους ίδιους όρους πώλησής τους στα διάφορα Ταμεία που ενεργούν ως κοράκια που ζητούν κέρδος με κάθε τρόπο.
Θα μπορούσε κι ένα κίνημα να το επιβάλει αυτό; Θα μπορούσε να διαμορφώσει τρόπους πάλης εναλλακτικούς; Να εξαγοράσει αυτό τα δάνεια με εράνους και απόδοσή τους στους ιδιοκτήτες με ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής; Θα μπορούσε ίσως να το κάμει ανά περίπτωση; Σίγουρα, η εμπειρία της προηγούμενης Κατοχής μπορεί να χρησιμεύσει κι εδώ. Μπορεί ίσως μια κυβέρνηση που θα προκύψει αφού επιτέλους ο λαός αποφασίσει να τελειώνει με το υπάρχον πολιτικό σύστημα, να νομοθετήσει την ακύρωση των μεταβιβάσεων που θα γίνουν μέσω των πλειστηριασμών, όπως είχε γίνει και τότε με τις μεταβιβάσεις στους δωσίλογους εκείνης της εποχής, που πήραν τα σπίτια του κόσμου εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη του, με τη δυνατότητα να επαναληφθούν αν συναινούν και οι δύο πλευρές, του ιδιοκτήτη και του υπερθεματιστή στον πλειστηριασμό, ως όρο για την εγκυρότητά τους. Και ίσως θα έπρεπε να υπάρχει από τώρα μια οργανωμένη πολιτική δύναμη που θα κάμει αυτή την προειδοποίηση, ώστε να κόψει την όρεξη των πρόθυμων πλειοδοτών που στην καταστροφή της κοινωνικής δομής βλέπουν μιαν επενδυτική ευκαιρία. Πρέπει λοιπόν το κόστος αυτής της «ευκαιρίας» να γίνει απαγορευτικό γι’ αυτούς.
Το σίγουρο είναι πως οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας δεν πρέπει να γίνουν. Έρχονται να κλιμακώσουν την επίθεση στην κοινωνική συνοχή, να καταστήσουν ανέστιους τους πολίτες και άρα να τους αποκόψουν από τον τόπο τους, τη γειτονιά τους, τη ζωή τους. Θα είναι ελεύθεροι μετά να ξενιτευτούν κι αυτοί, δίχως τα βαρίδια της ιδιοκτησίας, δίχως κάτι να τους κρατάει να παλέψουν εδώ. Και βέβαια, θα δημιουργηθεί κενό που κάποιος θα πρέπει να το γεμίσει. Κι αν πριν τρία χρόνια αυτή την παράμετρο δεν τη σκεφτόμασταν, τώρα έρχεται και αυτή να κουμπώσει στην επίθεση στην πρώτη κατοικία. Υπάρχουν ήδη έτοιμοι οι αντικαταστάτες, που θα οδηγήσουν στην πλήρη διάλυση του κοινωνικού ιστού.
Ανεξάρτητα από αυτό όμως, η προστασία της πρώτης κατοικίας είναι από μόνη της χρέος της κάθε κυβέρνησης που εκπροσωπεί το λαό της και δεν είναι λακές ξένων συμφερόντων, χρέος και του λαού να αντισταθεί και σε αυτό το επίπεδο. Δεν υπάρχουν εδώ δικαιολογίες, δεν υπάρχει χρόνος. Ακόμα κι αν μια λαϊκή κυβέρνηση ακυρώσει τις μεταβιβάσεις από τους πλειστηριασμούς, κάποιοι θα έχουν ήδη καταστραφεί. Η πρόληψη είναι πάντα προτιμότερη από την προσπάθεια να διορθωθούν καταστροφές που δε θα έπρεπε να έχουν λάβει χώρα. Κι αυτό η κοινωνία θα το βρει μπροστά της, το βρίσκει μπροστά της ήδη και αυτό. Ας είναι αυτή η μάχη η πρώτη που θα κερδίσομε στην προσπάθεια να νικήσομε στον πόλεμο που κλιμακώνεται συνεχώς σε βάρος μας…

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ: ΜΙΑ ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

Το πρόβλημα του αυξανόμενου όγκου σκουπιδιών στις πόλεις (αλλά και στα χωριά), έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις, οι οποίες τείνουν να γίνουν μη αναστρέψιμες. Επιπλέον, ακόμα κι εκεί που η αποκομιδή λειτουργεί σε τακτική βάση, οι χώροι υποδοχής των απορριμμάτων τείνουν προς τον κορεσμό με αποτέλεσμα να εμποδίζεται τελικά η τακτική περισυλλογή τους ακόμα κι εκεί που υπάρχει σωστά οργανωμένος δήμος.

Από την άλλη, οι καλλικράτειοι δήμοι βρίσκονται αντιμέτωποι με ανελαστικές δαπάνες και περιορισμένα έσοδα, πράγμα που οδηγεί στην όξυνση του προβλήματος ακόμα κι εκεί που μέχρι τώρα δεν έχει γίνει αντιληπτό. Έτσι, σε κάθε περίπτωση ήρθε η ώρα που οι πολίτες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν το θέμα σε μιαν εφιαλτική διάσταση. Πρέπει λοιπόν εκτός από καταγγελτικό λόγο να αναλάβομε ο καθένας τις ευθύνες μας.

Ανάμεσα στους στόχους μιας παρέμβασης στο θέμα θα πρέπει να είναι και η μείωση των παραγόμενων σκουπιδιών σε ατομικό/οικογενειακό επίπεδο (άλλοι στόχοι είναι η ανακύκλωση και η διαχείριση των απορριμμάτων). Εδώ μπορούμε να εστιάσομε σε μια συγκεκριμένη κατηγορία σκουπιδιών που αφενός δε μπαίνει στους κάδους ανακύκλωσης, αφετέρου προκαλεί δυσοσμία, εστίες μικροβίων και δυνητικά ασθένειες όσο διαρκεί η έκθεσή της σε κοινόχρηστους χώρους στην πόλη: τα αποφάγια.

Τα αποφάγια αποτελούν χαρακτηριστικό σκουπίδι των πόλεων, αφού στα χωριά αξιοποιούνται πλήρως σε σκυλιά, χοίρους, κότες κλπ. Όμως στις πόλεις καθίστανται εστίες μόλυνσης και συμβάλλουν στη μεγάλη αύξηση του όγκου των απορριμμάτων. Κι όμως υπάρχει η δυνατότητα να εξαλειφθούν εντελώς ως σκουπίδια μέσω της κομποστοποίησης, μειώνοντας το συνολικό όγκο προς διαχείριση, αφού τα οργανικά απόβλητα αποτελούν το 40-60% του συνολικού όγκου σκουπιδιών ενός νοικοκυριού, με στοιχειώδη μέσα και πολλαπλασιαστικά οφέλη.

Η εμπειρία που κατατίθεται εδώ έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε οικογενειακό νοικοκυριό στον πολεοδομικό ιστό του Πειραιά και έχει οδηγήσει στην αξιοποίηση του συνόλου των τροφικών υπολειμμάτων, μειώνοντας δραματικά τον όγκο των παραγομένων σκουπιδιών σε συνδυασμό με την ανακύκλωση, ενώ έχει πετύχει παράπλευρα οφέλη που θα αναλυθούν παρακάτω.

Σκουλήκια

Σε πρώτο στάδιο, ξεκίνησε κομποστοποίηση σε κάδο με σκουλήκια. Πρόκειται για κομποστοποίηση που αξιοποιεί τα αποφάγια εκτός των ξυνών (αν και άλλοι φίλοι την εφάρμοσαν και σ’ αυτά μαζί με άνυδρου ασβέστη που ουδετεροποιεί το παραγόμενο εδαφοβελτιωτικό), γαλακτοκομικών, κρεατικών και ψαρικών.

 

Στις φωτογραφίες φαίνεται ο κάδος, καθώς και οι «κάτοικοί» του ανάμεσα στα αποφάγια που καλούνται να καταναλώσουν. Τρώνε το μισό τους βάρος κάθε μέρα, διπλασιάζονται κάθε τρεις μήνες και ο πληθυσμός τους αυτορυθμίζεται ανάλογα με το πόση τροφή βρίσκουν. Αρχικά μας πήρε κάποιο χρόνο μέχρι να συνηθίσομε να ρίχνουμε τον όγκο που ο τότε μικρός πληθυσμός τους προλάβαινε να καταναλώσει. Καλό είναι να υπάρχει αυτή η ισορροπία μεταξύ πληθυσμού και τροφής που τους δίδουμε γιατί η υπερσυσσώρευση τροφής θα φέρει μυγάκια ξυδιού, τα οποία επίσης εμφανίζονται όταν το ph είναι όξινο. Για την ουδετεροποίησή του υπάρχει η σκόνη άνυδρου ασβέστη, μικρή ποσότητα του οποίου ρίχνουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το τσόφλι από το αυγό θεωρείται επίσης καλό για αυτή τη δουλειά, όμως παρατηρήσαμε ότι τα σκουλήκια δεν το τρώγανε. Παρέμενε όμως στο παραγόμενο προιόν και πιθανόν έτσι να συμβάλλει στην ουδετεροποίηση. Από αυτή τη διαδικασία παράγεται και υγρό λίπασμα, το οποίο εξάγεται από βρυσάκι που υπάρχει στον κάδο. Τονίζομε ότι δεν υπάρχει δυσοσμία.

Τα σκουλήκια παρουσιάζουν ευαισθησία στις υψηλές θερμοκρασίες. Αρχικά τα είχαμε στο μπαλκόνι, αλλά το καλοκαίρι τα κατεβάσαμε σε υπόγειο όπου και παρέμειναν πια. Όπου και να είναι όμως, το καλοκαίρι ο κάδος πρέπει να καταβρέχεται με νερό τις μεσημεριανές ώρες.

Το αποτέλεσμα είναι να παράγεται εξαιρετικής ποιότητας χώμα, το οποίο χρησιμοποιούμε στις γλάστρες και ζαρντινιέρες του μπαλκονιού και της ταράτσας σε συνδυασμό με το αντίστοιχο που παράγεται από τα υπόλοιπα αποφάγια με την παρακάτω μέθοδο:

Ενεργοί μικροοργανισμοί

Τα σκουλήκια βοήθησαν σε μείωση του όγκου των σκουπιδιών, αλλά δεν μπορούσαν να απορροφήσουν τα ζωικά και ξυνά αποφάγια, τα οποία πετιούνταν μέχρι που δοκιμάσαμε την κομποστοποίησή τους με τους ενεργούς μικροοργανισμούς στους ειδικούς κάδους γιαυτό το σκοπό. Για μια επισκόπηση των ευρύτατων εφαρμογών της τεχνολογίας των ενεργών μικροοργανισμών μπορεί να επισκεφτεί κάποιος τις σχετικές αναφορές στο διαδίκτυο. Εδώ θα αναφερθούμε μόνο στην αξιοποίησή τους στην κομποστοποίηση. Η διαδικασία εδώ είναι αναερόβια (ενώ στα σκουλήκια είναι αερόβια). Προϋπόθεση για αυτή τη μέθοδο είναι να έχομε παραγάγει ή προμηθευτεί το υγρό που θα χρησιμοποιήσομε σ’ αυτή τη διαδικασία, μέσα από μια διαδικασία ζύμωσης της βασικής μαγιάς με μελάσα επί μια βδομάδα σε 35-38 βαθμούς (ακούγεται δύσκολο αλλά είναι πολύ απλό, εμείς το κάνουμε με μιαν αντίσταση ενυδρείου σε πεντάλιτρο δοχείο).

Το υγρό αυτό στις άλλες εφαρμογές χρησιμοποιείται αραιωμένο από 1/50 μέχρι 1/1000, εδώ όμως συνιστάται αραίωσή του 1/2 ή 1/3. Εμείς δεν το αραιώνομε καθόλου. Ψεκάζομε από όλες τις πλευρές τα αποφάγια που θα μπουν στον κάδο και όταν τα τοποθετούμε εκεί τα πιέζομε ώστε να μην υπάρχει αέρας.

Από πάνω έχομε βάλει μια σακούλα σούπερ μάρκετ γεμάτη άμμο, ώστε να ασκεί πίεση και να διώχνει τον αέρα παίρνοντας το σχήμα του περιεχομένου. Καλό είναι επίσης να πιέζομε το περιεχόμενο όταν το τοποθετούμε με ένα τούβλο.

Και από δω υπάρχει παραγωγή υγρού λιπάσματος, το οποίο ρίχνομε αραιωμένο 1/50 στις γλάστρες.

Όταν ο κάδος γεμίσει, τον αφήνομε μια βδομάδα κλειστό. Ακολούθως τον αδειάζομε σε μια μεγάλη ζαρντινιέρα, όπου κάτω έχομε φροντίσει να υπάρχει ήδη μια στρώση έτοιμο χώμα (και από προηγούμενη κομποστοποίηση), και ακολούθως το σκεπάζομε πάλι με χώμα. Στη φωτογραφία κατωτέρω φαίνεται σε τομή το χώμα που πριν λίγο καιρό ήταν αποφάγια. Φαίνεται ακόμα και η στρώση χώματος έτοιμη να υποδεχτεί τα καινούργια αποφάγια. Πιο κάτω φαίνεται το περιεχόμενο του κάδου που γέμισε το κενό και στη συνέχεια όπως το σκεπάσαμε με χώμα.

Θα παρατηρήσομε όταν ανοίξομε τον κάδο μετά την εβδομάδα κατά την οποία παραμένει κλειστός, τα αποφάγια έχουν την ίδια μορφή όπως όταν τα πρωτορίξαμε: Τα λεμόνια, οι πατάτες, ξεχωρίζουν κανονικά μέσα στον κάδο.

Έχει αλλάξει όμως η σύστασή τους, είναι πια κομποστοποιημένα, κι αυτό θα φανεί στη δεύτερη φάση της διαδικασίας όπου θα μπουν στο χώμα. Μετά ένα μήνα, η  ζαρντινιέρα έχει πλέον κανονικό χώμα, το οποίο είναι άριστης ποιότητας και το οποίο χρησιμοποιούμε όπου θέλομε. Όταν ανοίγει ο κάδος ενδέχεται να υπάρχει δυσοσμία. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι έμεινε λίγος αέρας μέσα στον κάδο, αλλά δεν αποτελεί πρόβλημα, αφού ούτε μυρίζει με κλειστό τον κάδο, ούτε όταν σκεπαστεί με χώμα. Ακόμα, το ότι δεν επιτεύχθηκε πλήρης αναερόβια ζύμωση δεν καθιστά άχρηστο το παραγόμενο προιόν, απλά δεν είναι έτοιμο για χρήση παρά μόνο αφού περάσει ο μήνας μέσα στη γλάστρα/ζαρντινιέρα με το χώμα.

Και μετά τι κάνουμε;

Με αυτές τις διαδικασίες έχομε πετύχει να μην έχομε καθόλου αποφάγια στα σκουπίδια μας και να μειώσομε πάρα πολύ τον όγκο που καταλήγει στον κάδο απορριμμάτων. Και αυτός ήταν ο στόχος μας. Το να παραχθεί λίπασμα ήταν για μας μια ευχάριστη παράπλευρη ωφέλεια, την οποία έχομε φροντίσει να αξιοποιήσομε πλήρως: Καταρχάς δεν αγοράζομε πια χώμα για γλάστρες. Έχομε αρκετό όχι μόνο για συμπλήρωμα, αλλά για να γεμίζομε εξ αρχής γλάστρες, ζαρντινιέρες, τσουβάλια. Οπότε έχομε προχωρήσει στην οργάνωση του κήπου μας στο μπαλκόνι, η οποία βρίσκεται σε αρχικό ακόμα στάδιο. Παλιότερα είχαμε βάλει αγγούρια και μελιτζάνες σε πειραματική βάση. Τώρα έχομε ξεκινήσει με πατάτες σε τσουβάλια. Στα επόμενα σχέδιά μας είναι οι ντομάτες, μαρούλια και κάποια δέντρα της ελληνικής φύσης. Δε βιαζόμαστε. Πηγαίνομε με τους ρυθμούς παραγωγής του χώματός μας, ενώ κατά το φύτεμα προσθέτομε και περλίτη στους υποδοχείς του σε αναλογία 1 μέρος περλίτη προς 2-3 μέρη χώμα. Η αλήθεια είναι ότι το χώμα μας παράγεται με γοργούς ρυθμούς, αλλά και πάλι δε γεμίζουν εύκολα τόσο πολλές μεγάλες γλάστρες, ζαρντινιέρες και βαρέλια, οπότε κάθε βήμα μας παίρνει το χρόνο του.

 

Αποτελέσματα

Βασικό στοιχείο της παράδοσής μας ο κοινοτισμός, προϋποθέτει τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον του καθενός μας στα κοινά και την ανάληψη των ευθυνών του απέναντι στο σύνολο. Σήμερα, στην κοινωνία των σκουπιδιών, η μείωση και αξιοποίησή τους πρέπει να αποτελεί βασικό μέλημα όλων μας. Τα οργανικά απόβλητα έχουν μια διέξοδο αξιοποίησης κατά 100% μέσω της κομποστοποίησης. Αν σταματήσομε εκεί έχομε ήδη κάμει το βήμα που έπρεπε. Από κει και πέρα, οι αρχές της αυτάρκειας, της οικονομίας και της αυτοκατανάλωσης, καθώς και η ανάγκη για περισσότερο πράσινο στα μπαλκόνια και τις ταράτσες, μπορούν να μας κατευθύνουν στην καλλιέργεια δικών μας προϊόντων και τη δημιουργία του μικρού μας κήπου. Το έχομε δει και στην Κούβα του Κάστρο, ήρθε η ώρα να το δούμε και στο δικό μας αστικό ιστό.